Đáp án đúng là: A

Cảm ứng ở động vật là khả năng tiếp nhận và phản ứng lại với các kích thích từ môi trường bên ngoài cũng như bên trong cơ thể, đảm bảo cho động vật có thể tồn tại và phát triển.

Đáp án đúng là: B

Ở động vật đã có hệ thần kinh, quá trình cảm ứng được thực hiện qua các phản xạ. Phản xạ là các phản ứng của cơ thể đáp trả lại các kích thích từ môi trường dưới sự điều khiển của hệ thần kinh.

Đáp án đúng là: D

Các sợi nhánh của neuron có tác dụng tiếp nhận tín hiệu từ các tế bào khác được chuyển giao qua synapse → Ưu thế của neuron có số lượng sợi nhánh nhiều: Sợi nhánh càng nhiều giúp neuron tiếp nhận thông tin từ nhiều tế bào khác gửi tới → quá trình xử lí thông tin càng chính xác.

Đáp án đúng là: C

Trên sợi trục thần kinh, khoảng cách giữa các bao myelin được gọi là eo Ranvier. Eo Ranvier là vị trí không có tính chất cách điện.

Đáp án đúng là: C

Đáp án đúng là: B

A. Sai. Hệ thần kinh gồm các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần kinh, nối với nhau bằng các sợi thần kinh là hệ thần kinh dạng chuỗi hạch.

B. Đúng. Hệ thần kinh dạng ống gồm phần đầu của ống phát triển mạnh thành não bộ, phần sau hình thành tuỷ sống.

C. Sai. Hệ thần kinh dạng lưới gồm các tế bào thần kinh nằm rải rác khắp cơ thể và nối với nhau thành một mạng lưới thần kinh.

D. Sai. Hệ thần kinh dạng ống có sự phân hoá thành 2 phần là thần kinh trung ương (não bộ và tuỷ sống) và thần kinh ngoại biên (các hạch thần kinh và các dây thần kinh).

Đáp án đúng là: D

Não bộ ở động vật được chia thành 5 phần: bán cầu đại não, não trung gian, tiểu não, não giữa và hành - cầu não.

Đáp án đúng là: D

D. Sai. Các chất trung gian hoá học trong các bóng synapse được chứa ở trong chuỳ synapse. Dưới tác động của Ca²⁺, các bóng synapse trong chuỳ synapse dung hợp với màng trước synapse và giải phóng chất trung gian hoá học đi vào khe synapse bằng hình thức xuất bào.

Đáp án đúng là: A

Đường dẫn truyền xung thần kinh trong cung phản xạ: Cơ quan thụ cảm → neuron cảm giác → trung ương thần kinh có các neuron trung gian → neuron vận động → cơ quan đáp ứng.

Đáp án đúng là: D

Vị giác là giác quan có vai trò giúp động vật chọn lựa loại thức ăn ăn được và không ăn được, đảm bảo chất dinh dưỡng cho cơ thể tồn tại và phát triển.

Đáp án đúng là: A

Xung thần kinh truyền qua synapse chỉ theo một chiều từ màng trước ra màng sau do:

(1) Chỉ có trên màng sau synapse có thụ thể tiếp nhận chất trung gian hoá học.

(2) Chỉ có chùy synapse có bóng chứa chất trung gian hoá học.

(3) Trên màng sau synapse có chứa các enzyme phân giải chất trung gian hoá học.

(4) Chỉ có trên màng trước synapse có các kênh ion tiếp nhận ion Ca²⁺.

Đáp án đúng là: A

Alzheimer (do các neuron ở nhiều vùng của não suy yếu dần và chết hoặc do sự tích luỹ các protein gây cản trở quá trình truyền thông tin trong não), parkinson (do sự thoái hoá của các neuron ở hệ thần kinh trung ương dẫn đến mất kiểm soát khả năng vận động của các cơ), trầm cảm (do hoạt động của hệ thần kinh bị rối loạn khi não bộ bị chấn thương, căng thẳng quá mức, sốc tâm lí,…), rối loạn cảm giác (do bị tổn thương các đường dẫn truyền cảm giác, hư hỏng các thụ thể ở cơ quan thụ cảm) đều là những bệnh liên quan đến hệ thần kinh.

Đáp án đúng là: C

Trong các loại thuốc trên, các loại thuốc có tác dụng giảm đau là: (1), (2), (3). Trong đó, morphine và oxycodone có tác dụng giảm đau do có tác dụng ức chế thụ thể ở màng sau, ngăn chặn quá trình truyền tin qua synapse; paracetamol có tác dụng giảm đau do ức chế sự tổng hợp prostaglandin (một chất do các mô tổn thương, vùng đồi dưới tiết ra có tác dụng tăng cường cảm giác đau).

Đáp án đúng là: B

Các phát biểu đúng là: (1), (2), (3), (5).

(4) Sai. Khi sử dụng ma tuý lâu dài, sức khoẻ sẽ bị giảm sút rõ rệt, thường xuyên mệt mỏi, căng thẳng, nhịp sinh học bị rối loạn, suy giảm trí nhớ và khả năng lao động, không làm chủ được bản thân dẫn đến có thể gây nguy hại cho bản thân, gia đình và xã hội.

Đáp án đúng là: A

Trong các biện pháp trên, biện pháp nhằm đảm bảo hệ thần kinh được khoẻ mạnh là: (1), (2), (4).

(3) Sai. Để bảo vệ hệ thần kinh thì cần phải không lạm dụng chất kích thích.

Đáp án đúng là: C

Các phát biểu đúng là: (2).

Bệnh Parkinson xảy ra do sự thoái hoá của các neuron ở hệ thần kinh trung ương dẫn đến mất kiểm soát khả năng vận động của các cơ → Hậu quả của bệnh Parkinson là khả năng vận động kém, mất khả năng vận động vô thức (chớp mắt, đung đưa tay khi đi bộ,…), không biểu đạt được các trạng thái cảm xúc trên mặt, thay đổi thói quen hằng ngày (tiếng nói, chữ viết, tính cách,…),…

Đáp án đúng là: A

Các phát biểu đúng là: (1), (2), (4).

(3) Sai. Các thụ thể cảm nhận thính giác nằm ở ốc tai, có vai trò truyền tín hiệu về vùng cảm nhận thính giác ở vỏ não.

Đáp án đúng là: B

Các phát biểu đúng là: (1), (2), (4).

(3) Sai. Sau khi tiếp nhận ánh sáng, các tế bào que và tế bào nón khởi phát xung thần kinh truyền đến các tế bào lưỡng cực, rồi từ tế bào lưỡng cực, xung thần kinh được truyền đến các tế bào hạch rồi theo các sợi thần kinh thị giác đến vùng cảm nhận thụ giác ở vùng vỏ não.

Đáp án đúng là: D

Các nhận định đúng là: (1), (4).

(2) Sai. Phản xạ tiết dịch tiêu hoá, phản xạ định hướng là các phản xạ không điều kiện.

(3) Sai. Cơ sở hình thành phản xạ không điều kiện là do genn quy định, còn cơ sở hình thành phản xạ có điều kiện là sự hình thành đường liên hệ tạm thời giữa hai trung khu thần kinh khác nhau trên vỏ não.

(5) Sai. Phản xạ có điều kiện được hình thành trong quá trình sống và đặc trưng cho cá thể.

(6) Sai. Phản xạ không điều kiện có tính chất bẩm sinh, di truyền, đặc trưng cho loài.

Quá trình hình thành phản xạ có điều kiện cần những điều kiện sau:

- Có sự kết hợp giữa tác động của kích thích có điều kiện (tín hiệu: bật đèn) và tác nhân củng cố không điều kiện (thức ăn).

- Kích thích có điều kiện phải xuất hiện trước tác nhân củng cố không điều kiện.

- Tác nhân củng cố không điều kiện phải đủ mạnh về mặt sinh học.

- Kích thích có điều kiện phải có cường độ vừa phải, tối ưu.

- Não bộ phải tỉnh táo và hoạt động bình thường.

Khi cho lợn uống thuốc Y để tẩy giun sán, thuốc sẽ ngấm vào tế bào thần kinh của giun sán làm phá huỷ enzyme acetylcholinesterase ở các synapse, do đó, chất trung gian hoá học không bị phân giải. Sự tích tụ acetylcholine nhiều ở màng sau synapse gây hưng phấn liên tục làm cho các cơ của giun sán co liên tục nên giun sán không thể bám được vào niêm mạc ruột lợn và bị đẩy ra ngoài theo nhu động ruột.

Khi chúng ta ăn các loại thức ăn có vị cay, các chất hoá học gây cảm giác cay sẽ tác dụng lên thụ thể nóng làm cơ thể toát mồ hôi.

- Ví dụ: Khi nghe tiếng lách cách va chạm của chén dĩa, mèo sẽ tiết nước bọt.

- Quá trình hình thành: Ban đầu, khi phản xạ có điều kiện chưa được thành lập, tiếng va chạm lách cách của chén dĩa kích thích cơ quan thính giác của mèo. Sau đó, mèo được cho ăn. Quá trình lặp lại nhiều lần dẫn đến hình thành đường liên hệ thần kinh tạm thời → phản xạ có điều kiện được thành lập.

- Các phản ứng là phản xạ: b, c; vì các phản ứng này có sự điều khiển bởi hệ thần kinh.

- Các phản ứng không phải là phản xạ: a, d; vì các phản ứng này không được điều khiển bởi hệ thần kinh.

(1) Nhân; (2) Thân neuron; (3) Sợi nhánh; (4) Sợi trục; (5) Bao myelin; (6) Eo Ranvier; (7) Tận cùng synapse.

Nếu sợi trục và sợi nhánh bị cắt khỏi thân neuron thì chúng sẽ bị thoái hoá vì không còn được cung cấp chất dinh dưỡng từ thân neuron.

- Sự tập trung hoá thể hiện ở chỗ các tế bào thần kinh phân tán ở thần kinh dạng lưới, sau đó tập trung thành chuỗi hạch thần kinh → chuỗi hạch bụng → tập trung thành 3 khối hạch: hạch não, hạch ngực và hạch bụng, cuối cùng là tập trung thành ống thần kinh.

- Hiện tượng đầu hoá trước hết thể hiện ở sự tập trung của các tế bào thần kinh thành não nằm ở phần đầu của động vật có đối xứng hai bên; cơ thể phân hoá thành đầu, đuôi. Các giác quan và cơ quan miệng được hình thành và phát triển tập trung ở phần đầu. Não phát triển, thể hiện qua các ngành động vật từ thấp đến cao.

Có năm loại thụ thể cảm giác:

- Thụ thể cơ học: Cảm nhận những kích thích cơ học như áp lực, sự va chạm, xúc giác, căng dãn của các cơ, âm thanh và chuyển động.

- Thụ thể hoá học: Thu nhận thông tin về nồng độ các chất hoà tan hoặc thu nhận thông tin về sự có mặt của một chất hoá học nhất định.

- Thụ thể điện từ: Phát hiện các dạng khác nhau của năng lượng điện từ như ánh sáng nhìn thấy, dòng điện và từ trường.

- Thụ thể nhiệt: Có vai trò phát hiện nhiệt độ nóng và lạnh.

- Thụ thể đau: Phát hiện cảm giác đau.

- Mối liên hệ giữa vị giác và khứu giác trong việc lựa chọn thức ăn ở động vật: Khứu giác kết hợp với vị giác giúp động vật nhận biết được thức ăn. Động vật không cần ăn mà chỉ cần ngửi mùi thì có thể nhận biết đó là loại thức ăn gì, có ăn được hay không.

- Ví dụ: Ở người, đôi khi chỉ cần ngửi mùi thì chúng ta có thể nhận biết được món ăn ngon hay không ngon, có ăn được hay không.

Mối quan hệ về vai trò của các cơ quan cảm giác trong quá trình cảm ứng ở động vật: Các cơ quan cảm giác có vai trò tiếp nhận kích thích từ môi trường, qua đó truyền đến thần kinh trung ương để đưa ra các phản ứng trả lời phù hợp. Mỗi cơ quan cảm giác có vai trò tiếp nhận một hoặc một số kích thích nhất định, do đó, sự phối hợp giữa các cơ quan cảm giác giúp động vật có thể tiếp nhận được nhiều loại kích thích khác nhau, nhờ đó mà cơ thể có các phản ứng đa dạng, phức tạp và chính xác.

Người ta có thể phân biệt được các tần số âm thanh khác nhau vì: Sóng âm tần số thấp làm rung đoạn màng nền ở gần đỉnh ốc tại, sóng âm có tần số trung bình làm rung đoạn giữa màng nền, sóng âm có tần số cao làm rung đoạn màng nền ở đáy ốc tai. Các tế bào thụ cảm nằm trên các đoạn màng khác nhau đập lên màng phủ, xung thần kinh xuất hiện và lan truyền về thuỳ thái dương cho cảm giác âm thanh ở những tần số khác nhau.

Tiếng ồn lớn và liên lục ở các nhà máy làm cho tế bào thụ cảm âm thanh đập mạnh lên màng phủ. Quá trình này diễn ra liên tục, lâu ngày sẽ làm các tế bào thụ cảm giảm khả năng hưng phấn hoặc bị tổn thương → giảm thính lực.

(1) chuỳ synapse; (2) Ca²⁺; (3) bóng synapse; (4) chất trung gian hoá học; (5) khe synapse; (6) thụ thể; (7) màng sau synapse; (8) xung thần kinh; (9) cơ quan đáp ứng; (10) enzyme.

Sự hình thành phản xạ có điều kiện có cơ sở dựa trên sự hình thành đường liên hệ thần kinh tạm thời giữa hai trung khu ở vỏ não khi chúng hưng phấn cùng lúc.

(1) Cho chó ăn trước rồi mới bật đèn → không hình thành phản xạ vì trung khu tiếp nhận kích thích có điều kiện phải được kích thích trước.

(2) Bật đèn, sau một giờ mới cho chó ăn → không hình thành phản xạ vì khoảng cách thời gian giữa tín hiệu và tác nhân củng cố quá xa, lúc này hưng phấn ở trung khu tiếp nhận kích thích có điều kiện sẽ không còn.

(3) Bật đèn có công suất lớn trước khi cho chó ăn → không hình thành phản xạ vì đèn có công suất lớn có khả năng gây tổn thương cho con vật, dẫn đến ức chế quá trình hình thành phản xạ có điều kiện.

Ở động vật, đa số các synapse đều là synapse hoá học vì synapse hoá học có các ưu điểm sau:

- Quá trình truyền tin dễ được điều chỉnh hơn thông qua điều chỉnh lượng chất truyền tin tiết vào khe synapse. Ngoài ra, mức độ đáp ứng tín hiệu ở màng sau synapse cũng dễ được điều chỉnh hơn thông qua điều chỉnh số lượng các kênh ion.

- Dẫn truyền xung thần kinh chỉ theo một chiều từ màng trước synapse sang màng sau synapse, nên xung thần kinh chỉ truyền theo một chiều từ cơ quan thụ cảm đến cơ quan đáp ứng.

- Chất trung gian hoá học có tính đặc hiệu, ở mỗi loại synapse gây ra đáp ứng khác nhau (tuỳ theo loại thụ thể tiếp nhận).

- Dung dịch A: Xung thần kinh có thể truyền từ tế bào A sang tế bào B, do kênh ion của màng sau synapse luôn mở nên tế bào thần kinh B luôn bị hưng phấn.

- Dung dịch B: Ban đầu xung thần kinh được truyền từ tế bào A sang tế bào B nhưng sau một thời gian thì xung thần kinh không được truyền đi nữa. Do ban đầu acetylcholine bám vào thụ thể màng sau synapse khiến cho màng tăng tính thấm với các ion → xung thần kinh truyền từ tế bào A sang tế bào B. Tuy nhiên, enzyme acetylcholinesterase không hoạt động nên không phân giải được acetylcholine → thiếu nguyên liệu để hình thành trở lại acetylcholine trong các bóng synapse → sau một thời gian thì sự truyền xung thần kinh bị dập tắt.

- Dung dịch C: Xung thần kinh không được truyền từ tế bào A sang tế bào B do không có acetylcholine nên không có chất truyền tin qua synapse.

- Dung dịch D: Ban đầu xung thần kinh được truyền từ tế bào A sang tế bào B nhưng sau một thời gian thì xung thần kinh không được truyền đi nữa. Do cổng Ca²⁺ luôn mở khiến cho các bóng synapse liên tục giải phóng acetylcholine → xung thần kinh liên tục truyền từ tế bào A sang tế bào B. Tuy nhiên, khi các bóng synapse đều đã giải phóng acetylcholine trong khi acetylcholine chưa kịp tái tạo thì xung thần kinh bị dập tắt.