Hiện nay có nhiều phần mềm sử dụng để vẽ cấu trúc phân tử vô cơ và hữu cơ như HyperChem, Chemsketch, gói phần mềm ChemBioOffice, …

Em có thể sử dụng phần mềm Chemsketch để vẽ công thức cấu tạo, công thức Lewis của một số chất vô cơ và hữu cơ, vẽ cấu trúc dạng 2D và 3D của các phân tử.

(1) Structure: Vẽ cấu trúc, Draw: vẽ đồ họa

(2) Lựa chọn các nguyên tố để vẽ

Chú ý: Nếu nguyên tố không có trên thanh lệnh thì nhấp chuột vào biểu tượng bảng tuần hoàn (Periodic Table of Elements)  để chọn.

(3) Các chế độ để vẽ

 Vẽ công thức cần kéo giữ chuột để tạo liên kết

 Vẽ công thức hiện chỉ cần nhấn chuột sẽ xuất hiện các liên kết

 Vẽ công thức dạng gấp khúc.

(4) Lựa chọn/ quay cấu trúc

(5) Các loại liên kết

(6) Vẽ vòng

Bước 1: Chọn cửa sổ Structure và chế độ Draw Normal

Bước 2: Chọn nguyên tố C ở khu vực (2). Nhấp chuột trái vào màn hình xuất hiện CH₄. Nhấp và giữ chuột trái rồi kéo, nhả chuột, thấy xuất hiện CH₃-CH₃. Kéo tiếp tục thả chuột được  (không nhìn thấy các nguyên tử C, H ở giữa).

Chọn Tool → Clean Structure, thu được 

Bước 3: Nhấp chuột trái một lần liên kết đơn để tạo liên kết đôi. Nhấp thêm một lần nữa chuột trái vào liên kết đôi để tạo liên kết ba.

Bước 4: Để hiển thị các liên kết C-H chọn Tool → Add Explicit Hydrogens.

Bước 5: Để hiển thị nguyên tử C, chọn biểu tượng  (Edit Atom Label), Nhấp chuột trái vào nguyên tử C trên công thức, xuất hiện hộp thoại Edit Label, gõ C và nhấn Insert.

Chú ý: Để điều chỉnh độ dài liên kết chọn nút select/move ; giữ chuột trái và di chuyển lên toàn bộ công thức, khi thả chuột trái, phân tử đã được chọn (xuất hiện các dấu chấm xung quanh công thức); nháy chuột phải lên công thức, chọn Object Properties bằng chuột trái, xuất hiện của sổ Properties. Tại mục size Calculation bỏ chọn auto ta sẽ chọn được cơ chữ (Atom Symbol Size) và độ dài liên kết (Bond Length) tùy ý.

Cuối cùng ấn vào apply sẽ thu được công thức cần vẽ

Bước 6: Lưu và chèn công thức vào file Word, Powerpoint.

Bước 1: Chọn cửa sổ Structure và chế độ Draw Normal

Bước 2: Chọn vòng benzen , nhấp chuột trái vào màn hình sẽ xuất hiện vòng benzen. 

Chọn nguyên tố C ở khu vực (2). Nhấp và giữ chuột trái rồi kéo, nhả chuột, thấy xuất hiện 

Chọn Tool → Clean Structure, thu được  

Bước 3: Lưu và chèn công thức vào file Word, Powerpoint.

a) Vẽ công thức C₄H₆

Bước 1: Chọn cửa sổ Structure và chế độ Draw Normal

Bước 2: Chọn nguyên tố C ở khu vực (2). Nhấp chuột trái vào màn hình xuất hiện CH₄. Nhấp và giữ chuột trái rồi kéo, nhả chuột, thấy xuất hiện CH₃-CH₃. Kéo tiếp tục thả chuột được  (không nhìn thấy các nguyên tử C, H ở giữa). Kéo tiếp tục thả chuột được 

Chọn Tool → Clean Structure, thu được 

Bước 3: Nhấp chuột trái một lần liên kết đơn đầu mạch để tạo liên kết đôi. Ta được công thức: 

Nhấp chuột trái một lần nữa vào liên kết đôi đầu mạch để tạo liên kết ba.

Chọn Tool → Clean Structure, thu được

Chú ý: Để điều chỉnh độ dài liên kết chọn nút select/move ; giữ chuột trái và di chuyển lên toàn bộ công thức, khi thả chuột trái, phân tử đã được chọn (xuất hiện các dấu chấm xung quanh công thức); nháy chuột phải lên công thức, chọn Object Properties bằng chuột trái, xuất hiện của sổ Properties. Tại mục size Calculation bỏ chọn auto ta sẽ chọn được cơ chữ (Atom Symbol Size) và độ dài liên kết (Bond Length) tùy ý.

Cuối cùng ấn vào apply sẽ thu được công thức cần vẽ

Bước 4: Lưu và chèn công thức vào file Word, Powerpoint.

b) Vẽ công thức H₂SO₄

Bước 1: Chọn cửa sổ Structure và chế độ Draw Normal

Bước 2: Chọn nguyên tố S ở khu vực (2). Nhấp chuột trái vào màn hình xuất hiện H₂S.

Chọn O ở khu vực (2). Nhấn vào H₂S giữ chuột trái rồi kéo, nhả chuột, thực hiện 4 lần thấy xuất hiện

Nhấn chuột vào liên kết để tạo liên kết đôi

Chọn H ở khu vực (2), Nhấn vào OH giữ chuột trái rồi kéo, nhả chuột, thực hiện 2 lần thấy xuất hiện

Chọn Tool → Clean Structure, thu được 

Chú ý: Để điều chỉnh độ dài liên kết chọn nút select/move ; giữ chuột trái và di chuyển lên toàn bộ công thức, khi thả chuột trái, phân tử đã được chọn (xuất hiện các dấu chấm xung quanh công thức); nháy chuột phải lên công thức, chọn Object Properties bằng chuột trái, xuất hiện của sổ Properties. Tại mục size Calculation bỏ chọn auto ta sẽ chọn được cơ chữ (Atom Symbol Size) và độ dài liên kết (Bond Length) tùy ý.

Cuối cùng ấn vào apply sẽ thu được công thức cần vẽ

Bước 3: Lưu công thức.

Bước 1: Chọn cửa sổ Structure và chế độ Draw Normal

Bước 2: Chọn nguyên tố N ở khu vực (2). Nhấp chuột trái vào màn hình xuất hiện NH₃.

Nhấn vào NH₃ giữ chuột trái rồi kéo, nhả chuột thấy xuất hiện

Nhấn chuột vào liên kết 2 lần để tạo liên kết ba

Chọn Tool → Clean Structure, thu được

Chú ý: Để điều chỉnh độ dài liên kết chọn nút select/move ; giữ chuột trái và di chuyển lên toàn bộ công thức, khi thả chuột trái, phân tử đã được chọn (xuất hiện các dấu chấm xung quanh công thức); nháy chuột phải lên công thức, chọn Object Properties bằng chuột trái, xuất hiện của sổ Properties. Tại mục size Calculation bỏ chọn auto ta sẽ chọn được cơ chữ (Atom Symbol Size) và độ dài liên kết (Bond Length) tùy ý.

Cuối cùng ấn vào apply sẽ thu được công thức cần vẽ

Bước 3: Chọn lệnh Templates → Template Organizer và tích chọn Lewis Structures. Sau đó, chọn lệnh Templates Window, xuất hiện hộp thoại Template Window, chọn thẻ Structure → Lewis Structure.

Bước 4: Chọn cặp electron phù hợp rồi gắn vào công thức. Thu được:

Bước 5: Lưu và chèn công thức vào file Word, Powerpoint

- Lưu công thức

Chọn lệnh File → Save hoặc Save as hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + S. Khi xuất hiện hộp thoại lưu, đặt tên file và chọn kiểu file, sau đó nhấn Save.

+ Lưu file ChemSketch: Chọn phần mở rộng đuôi là sk2, cho phép mở lại để sửa chữa.

+ Lưu dạng ảnh: Chọn phần mở rộng là .gif hoặc .jpg hoặc .tif

- Chèn công thức

+ Chọn phân tử, chọn lệnh Edit → Copy hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + C.

+ Mở ứng dụng Word hoặc PowerPoint, chọn lệnh Dán (Pase) hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + V. Nếu chèn file ảnh sang Word hay Power Point, chọn Insert → Picture rồi chọn file ảnh đã lưu.

Bước 1: Chọn cửa sổ Structure và chế độ Draw Normal

Bước 2: Chọn nguyên tố N ở khu vực (2). Nhấp chuột trái vào màn hình xuất hiện NH₃.

Chọn O ở khu vực (2). Nhấn vào NH₃ giữ chuột trái rồi kéo, nhả chuột, thực hiện 3 lần thu được:

Nhấn chuột vào liên kết N-O để tạo liên kết đôi

Chọn H ở khu vực 2, nhấn chuột vào một nhóm OH, kéo thả.

Chọn Tool → Clean Structure

Bước 3: Chọn lệnh Templates → Template Organizer và tích chọn Lewis Structures. Sau đó, chọn lệnh Templates Window, xuất hiện hộp thoại Template Window, chọn thẻ Structure → Lewis Structure.

Bước 4: Chọn cặp electron phù hợp rồi gắn vào công thức. Thu được:

Chú ý: Để điều chỉnh độ dài liên kết chọn nút select/move ; giữ chuột trái và di chuyển lên toàn bộ công thức, khi thả chuột trái, phân tử đã được chọn (xuất hiện các dấu chấm xung quanh công thức); nháy chuột phải lên công thức, chọn Object Properties bằng chuột trái, xuất hiện của sổ Properties. Tại mục size Calculation bỏ chọn auto ta sẽ chọn được cơ chữ (Atom Symbol Size) và độ dài liên kết (Bond Length) tùy ý.

Cuối cùng ấn vào apply sẽ thu được công thức cần vẽ

Bước 5: Lưu và chèn công thức vào file Word, Powerpoint

- Lưu công thức

Chọn lệnh File → Save hoặc Save as hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + S. Khi xuất hiện hộp thoại lưu, đặt tên file và chọn kiểu file, sau đó nhấn Save.

+ Lưu file ChemSketch: Chọn phần mở rộng đuôi là sk2, cho phép mở lại để sửa chữa.

+ Lưu dạng ảnh: Chọn phần mở rộng là .gif hoặc .jpg hoặc .tif

- Chèn công thức

+ Chọn phân tử, chọn lệnh Edit → Copy hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + C.

+ Mở ứng dụng Word hoặc PowerPoint, chọn lệnh Dán (Pase) hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + V. Nếu chèn file ảnh sang Word hay Power Point, chọn Insert → Picture rồi chọn file ảnh đã lưu.

- Cách chuyển cấu trúc hóa học từ 2D sang 3D của các phân tử:

+ Nhấp chuột vào biểu tượng tối ưu cấu trúc 3D  (3D Structure Optimization) ở thanh công cụ.

+ Chọn nút 3D Viewer , xuất hiện hộp thoại ACD/3D Viewer (Freeware) cùng cấu trúc 3D của phân tử.

+ Thay đổi một số chế độ hiển thị cấu trúc phân tử (dạng cầu đặc, liên kết dạng hình trụ, dạng cầu và que, dạng que hoặc dạng dây mảnh)

- Đối với propyne

+ Công thức 2D

+ Công thức 3D

- Đối với toluene

+ Công thức 2D

+ Công thức 3D

Hình nền được chuyển từ đen sang trắng:

- Đối với propyne

- Đối với toluene

a) CH₂=CH-CH=CH₂

Cấu trúc dạng 2D

Cấu trúc dạng 3D

b) CH₃COOH

Công thức dạng 2D

Công thức dạng 3D

Lưu và chèn công thức vào file Word, Powerpoint

- Lưu công thức

Chọn lệnh File → Save hoặc Save as hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + S. Khi xuất hiện hộp thoại lưu, đặt tên file và chọn kiểu file, sau đó nhấn Save.

+ Lưu file ChemSketch: Chọn phần mở rộng đuôi là sk2, cho phép mở lại để sửa chữa.

+ Lưu dạng ảnh: Chọn phần mở rộng là .gif hoặc .jpg hoặc .tif

- Chèn công thức

+ Chọn phân tử, chọn lệnh Edit → Copy hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + C.

+ Mở ứng dụng Word hoặc PowerPoint, chọn lệnh Dán (Pase) hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + V. Nếu chèn file ảnh sang Word hay Power Point, chọn Insert → Picture rồi chọn file ảnh đã lưu.

- Vẽ công thức SO₂

Bước 1: Chọn cửa sổ Structure và chế độ Draw Normal

Bước 2: Chọn nguyên tố S ở khu vực (2). Nhấp chuột trái vào màn hình xuất hiện H₂S.

Chọn O ở khu vực 2. Nhấp và giữ chuột trái rồi kéo, nhả chuột, thực hiện 2 lần thấy xuất hiện

Bước 3: Nhấp chuột trái một lần liên kết đơn để tạo liên kết đôi.

Chọn Tool → Clean Structure, thu được

Chú ý: Để điều chỉnh độ dài liên kết chọn nút select/move ; giữ chuột trái và di chuyển lên toàn bộ công thức, khi thả chuột trái, phân tử đã được chọn (xuất hiện các dấu chấm xung quanh công thức); nháy chuột phải lên công thức, chọn Object Properties bằng chuột trái, xuất hiện của sổ Properties. Tại mục size Calculation bỏ chọn auto ta sẽ chọn được cơ chữ (Atom Symbol Size) và độ dài liên kết (Bond Length) tùy ý.

Cuối cùng ấn vào apply sẽ thu được công thức cần vẽ

Bước 4: Cách chuyển cấu trúc hóa học từ 2D sang 3D của các phân tử:

+ Nhấp chuột vào biểu tượng tối ưu cấu trúc 3D  (3D Structure Optimization) ở thanh công cụ.

+ Chọn nút 3D Viewer , xuất hiện hộp thoại ACD/3D Viewer (Freeware) cùng cấu trúc 3D của phân tử.

Bước 5: Lưu và chèn công thức vào file Word, Powerpoint

- Lưu công thức

Chọn lệnh File → Save hoặc Save as hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + S. Khi xuất hiện hộp thoại lưu, đặt tên file và chọn kiểu file, sau đó nhấn Save.

+ Lưu file ChemSketch: Chọn phần mở rộng đuôi là sk2, cho phép mở lại để sửa chữa.

+ Lưu dạng ảnh: Chọn phần mở rộng là .gif hoặc .jpg hoặc .tif

- Chèn công thức

+ Chọn phân tử, chọn lệnh Edit → Copy hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + C.

+ Mở ứng dụng Word hoặc PowerPoint, chọn lệnh Dán (Pase) hoặc sử dụng tổ hợp phím Ctrl + V. Nếu chèn file ảnh sang Word hay Power Point, chọn Insert → Picture rồi chọn file ảnh đã lưu.

Vẽ công thức Lewis của Cl₂

- Vẽ công thức cấu tạo của Cl₂

Bước 1: Chọn cửa sổ Structure và chế độ Draw Normal

Bước 2: Chọn nguyên tố Cl ở khu vực (2). Nhấp chuột trái vào màn hình xuất hiện HCl.

Nhấp và giữ chuột trái rồi kéo, nhả chuột thấy xuất hiện

Chọn Tool → Clean Structure, thu được

Chú ý: Để điều chỉnh độ dài liên kết chọn nút select/move ; giữ chuột trái và di chuyển lên toàn bộ công thức, khi thả chuột trái, phân tử đã được chọn (xuất hiện các dấu chấm xung quanh công thức); nháy chuột phải lên công thức, chọn Object Properties bằng chuột trái, xuất hiện của sổ Properties. Tại mục size Calculation bỏ chọn auto ta sẽ chọn được cơ chữ (Atom Symbol Size) và độ dài liên kết (Bond Length) tùy ý.

Cuối cùng ấn vào apply sẽ thu được công thức cấu tạo cần vẽ

Bước 1: Chọn cửa sổ Structure và chế độ Draw Normal

Bước 2:

- Chọn vòng cyclohexane ở bên phải màn hình.

- Chọn nguyên tố Br ở khu vực 2. Nhấn giữ vào một đỉnh của vòng cyclohexane, kéo thả chuột, thực hiện 3 lần với 3 đỉnh xen kẽ thu được

- Chọn nguyên tố O ở khu vực 2. Nhấn giữ, kéo thả chuột thu được

- Nháy chuột vào liên kết đơn để tạo liên kết đôi.

Bước 3:

- Chọn mũi tên chỉ chiều phản ứng trên thanh công cụ

- Chọn biểu tượng  ở khu vực 2 để ghi điều kiện phản ứng. (oxi hóa, bromine dư)

Bước 4: Vẽ công thức

Ta thu được phương trình hóa học cần vẽ: