Giáo án Vật lí lớp 10 Kết nối tri thức cả năm

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đưa ra câu hỏi cho HS :

CH1. Hãy kể tên các lĩnh vực vật lý mà em đã được học ở cấp trung học cơ sở?

CH2. Em thích nhất lĩnh vực nào của vật lý? Tại sao?

GV hỏi thêm một câu hỏi mở rộng: Em có cho rằng có thể ghép vật lý và hóa học vào cùng một môn không? 

(Trả lời: Có thể. Vì: Khoa học ngày càng phát triển thì mối liên hệ giữa 2 môn học này càng chặt chẽ. Và thực tế, ỏ nhiều nội dung khó mà phân biệt đâu là khía cạnh vật lý, đâu là khí cạnh hóa học).

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS chăm chỉ nghe giảng, tiếp nhận câu hỏi, đọc sách tìm kiếm tài liệu để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV 2-3 bạn đứng lên phát biểu, trả lời câu hỏi, 2 bạn đầu mỗi bạn tl 1 câu hỏi.

- Bạn còn lại đưa ra nhận xét về câu tl của hai bạn rồi cho thêm ý kiến bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

I. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA VẬT LÝ VÀ MỤC TIÊU CỦA MÔN VẬT LÝ

Trả lời:

CH1. Các lĩnh vực mà em đã được học ở cấp trung học cơ sở :

+ Lớp 6 : Cơ học, thiên văn học.

+ Lớp 7: Điện học, âm học, từ học, quang học.

+ Lớp 8:  Thủy tĩnh học, nhiệt học, điện.

+ Lớp 9: năng lượng, điện từ học, điện học, quang học.

CH2. HS nêu quan điểm, ý kiến riêng của mình.

VD: Thích lĩnh vực điện học vì nó gần gũi với đời sống.

=> Đối tượng của vật lý là: nghiên cứu tập trung vào các dạng vận động của vật chất, năng lượng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chiếu sơ đồ trong mục II.

Đặt ra câu hỏi :

CH1. Môn vật lý trải qua những giai đoạn nào? Chỉ ra những đặc điểm riêng và tầm ảnh hưởng của mỗi giai đoạn đối với KH và đời sống?

CH2. Em cho rằng, giai đoạn nào là quan trọng nhất, có tầm ảnh hưởng nhất đối với KH và đời sống?

Chia lớp thành 2 nhóm để thảo luận.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK, chăm chú nghe giảng, tiếp nhận câu hỏi.

- HS thảo luận nhóm tìm câu trả lời cho câu hỏi ở bước 1.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình thảo luận nhóm.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Mỗi nhóm cử đại diện một bạn lên trả lời.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đưa ra nhận xét về câu trả lời của 2 nhóm. Sau đó tổng kết và chuyển sang nội dung luyện tập.

II. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA VẬT LÝ   

 CH1: Môn vật lý trải qua 3 giai đoạn chính :

+ GD 1: từ năm 350 TCN đến thế kỉ XVI.

+ GD 2 : từ thế kỉ XVII đến cuối thế kỉ XIX

 + GD 3: cuối thế kỉ XIX đến nay.

- Đặc điểm riêng và tầm ảnh hưởng của mỗi giai đoạn :

+ GD1: Các nhà triết học tìm hiểu thế giới tự nhiên dựa vào quan sát và suy luận chủ quan.

+ GD2: Các nhà vật lý học tìm hiểu thế giới tự nhiên dựa vào phương pháp thực nghiệm.

+ GD3: Các nhà vật lý tập trung vào các mô hình lý thuyết tìm hiểu thế giới vi mô và dùng thí nghiệm để kiểm chứng.

CH2: Mỗi một giai đoạn đều có những vai trò riêng, giai đoạn trước là tiền đề cho giai đoạn sau phát triển hơn.

Nhưng ở giai đoạn 3 đã kiểm chứng tính đúng đắn và bác bỏ đi một số nghiên cứu của các giai đoạn trước đó. Nên theo em là giai đoạn 3 có tầm ảnh hưởng nhất.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

-   GV cho HS đọc nội dung SGK tìm hiểu và trả lời câu hỏi.

-   GV chiếu hình ảnh lên cho HS quan sát:

CH1 : Theo em, đâu là hình ảnh minh họa cho phương pháp thực nghiệm, phương pháp mô hình?

(TL: Hình đầu là minh họa cho phương pháp thực nghiệm – Cắm dây xạc vào thì nguồn điện đi vào điện thoại, rút dây xạc ra thì nguồn điện không còn đi vào điện thoại nữa;  hình sau là minh họa cho phương pháp mô hình)

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về phương pháp thực nghiệm

+ GV Cho học sinh tìm hiểu về so sánh quan niệm và phương pháp nghiên cứu của Aristotle và Galilei ở ví dụ trong bài.

+ GV đặt câu hỏi :

CH1. Theo em, có cần thiết phải làm thí nghiệm để kiểm chứng một dự đoán nào đó không?

( TL: Rất cần thiết )

Kết luận: Galilei kiểm chứng ý kiến của Aristotle ví dụ được gọi là phương pháp thực nghiệm.

CH2. Theo em phương pháp thực nghiệm là gì?

(TL: Là việc dùng các thí nghiệm thực tế để kiểm chứng lại tính đúng đắn của các dự đoán)

CH3. Em hãy cho biết các bước thực hiện của phương pháp thực nghiệm.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu về phương mô hình

+ GV chiếu hình ảnh cho HS quan sát

Đây là một minh họa cho phương pháp mô hình.

+ GV đưa ra câu hỏi :

CH1. Hãy nêu tên một số mô hình mà e đã học?

(TL: Khi quỳ tím nhúng vào dung dịch axit thì sẽ chuyển sang màu đỏ)

CH2. Theo em có mấy loại mô hình thường dùng trong chương trình học? Kể tên và nêu ví dụ.

CH3. Từ những ví dụ trên, em hãy cho biết các bước cần thiết cho việc xây dựng mọi loại mô hình?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK, chăm chú nghe giảng, tiếp nhận câu hỏi.

- HS suy nghĩ và tìm câu trả lời cho câu hỏi ở bước 1.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Một vài bạn giơ tay phát biểu, cả lớp đưa ra nhận xét rồi cho ý kiến bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đưa ra đáp án đúng cho các câu hỏi. Sau đó tổng kết và chuyển sang nội dung luyện tập.

IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VẬT LÝ

1.    Phương pháp thực nghiệm :

2. Phương pháp mô hình

Trả lời:

CH2. Theo em thì có 3 loại:

+ Mô hình vật chất: Là các mô hình thu nhỏ hoặc phóng to của vật thật. VD: quả địa cầu trong phòng thí nghiệm.

+ Mô hình lý thuyết: Là việc quy cho đối tượng nghiên cứu là một chất điểm. VD: xe mô tô đang chạy trên đường được coi là một chất điểm trong đồ thị chuyển động

+ Mô hình toán học: Là các công thức, phương trình, kí hiệu ... nhắm mô tả đặc điểm tính chất của đối tượng nghiên cứu. VD: Diện tích của hình vuông có cạnh bằng a thì bằng : S= a.a.

CH3: Các bước cần thiết cho việc xây dựng mọi loại mô hình

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 2 nhóm.

+ Tổ 1,2: Nhóm 1: Thực hiện nhiệm vụ 1.

+ Tổ 3,4: Nhóm 2: Thực hiện nhiệm vụ 2,3.

Nhiệm vụ 1 : Tìm hiểu về việc sử dụng các thiết bị điện.

- GV chiếu hình ảnh 2.1 kết hợp với bảng 2.1 yêu cầu HS tìm hiểu nội dung trong mục 1 trong phần I, thảo luận câu hỏi trong phần thảo luận.

CH:

1.Chức năng của hai thiết bị là gì, chúng giống hay khác nhau?

2. Bộ thiết bị chuyển đổi điện áp hình 2.1b, sử dụng hiệu điện thế đầu vào bao nhiêu?

3.Các hiệu điện thế đầu ra như thế nào?

4.Những nguy cơ nào có thể gây mất an toàn hoặc hỏng các thiết bị chuyển đổi điện áp này.

Nhiệm vụ 2 : Tìm hiểu về việc sử dụng các thiết bị nhiệt và thủy tinh

- GV chiếu hình ảnh 2.2 và yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi trong phần thảo luận.

CH: Quan sát thiết bị thí nghiệm về nhiệt học ở hình 2.2 và cho biết đặc điểm của các dụng cụ thí nghiệm. Trong khí tiến hành thí nghiệm để đảm bảo an toàn cần chú ý đến điều gì?

Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu về việc sử dụng các thiết bị quang học

- GV chiếu hình 2.3, cho HS quan sát, thảo luận và trả lời câu hỏi: Cho biết đặc điểm của các dụng cụ thí nghiệm. Khi sử dụng và bảo quản thiết bị cần chú ý đến điều gì?

 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK, chăm chú quan sát hình ảnh GV trình chiếu ( hoặc trong SGK), thảo luận tìm câu trả lời cho câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 bạn của nhóm 1 trình bày câu trả lời ở nhiệm vụ 1, 1 bạn ở nhóm 2 trình bày câu trả lời ở nhiệm vụ 2, 3.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

I. AN TOÀN KHI SỬ DỤNG THIẾT BỊ THÍ NGHIỆM

1. Sử dụng các thiết bị điện

Trả lời:

1.Hình a:

- Máy biến áp có chức năng biến đổi điện áp đầu AC vào ( thường dùng điện áp 220V, được ghi ở mặt sau của máy) thành nguồn điện AC hoặc DC có điện áp có thể thay đổi từ 3V đến 24V ->Giúp chuyển đổi hiệu điện thế (điện áp) đúng với giá trị mong muốn.

Hình b:

- Bộ chuyển đổi điện giúp chuyển đổi điện áp AC đầu vào từ 220-240V thành điện áp AC 12V ở đầu ra.

2. Bộ thiết bị chuyển đổi điện áp hình 2.1b, sử dụng hiệu điện thế đầu vào: 220-240V

3. Các hiệu điện thế đầu ra: 12V với cường độ dòng điện là 1670 mA

4. Những nguy cơ: Khi sử dụng thiết bị , nếu điện áp đầu vào quá cao sẽ gây chập cháy, hư hỏng thiết bị.

 2. Sử dụng các thiết bị nhiệt và thủy tinh

Trả lời:

-  Thiết bị thí nghiệm trong hình2.2 được làm bằng thủy tinh dễ nứt vỡ.

-  Khi tiến hành thí nghiệm cần kiểm tra xem thiết bị có bị nứt, vỡ không.

-  Với đèn cồn cần tránh làm đổ, vỡ và gây cháy.

- Tránh để bình cạn nước, nhiệt độ cao có thể làm nứt vỡ các dụng cụ.

 3. Sử dụng các thiết bị quang học

 Trả lời:

- Các thiết bị thí nghiệm về nhiệt học ở hình 2.3 này rất dễ mốc, xước, nứt, vỡ, và dễ bám bụi bẩn.

-  Khi sử dụng và bảo quản thiết bị cần chú ý đến: Cầm dụng cụ nhẹ nhàng, thường xuyên lau chùi sạch bụi. Trước khi làm thí nghiệm cần kiểm tra thiết bị có bị nứt vỡ, xước mốc hay không.

=> Kết luận: Để đảm bảo an toàn trong khi thực hành thí nghiệm thì ta cần phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, nhận biết các đặc điểm của từng thiết bị để và sử dụng đúng cách.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu nguy cơ gây nguy hiểm cho người sử dụng

- GV chiếu hình ảnh ( hoặc cho HS xem hình ảnh trong SGK) yêu cầu HS đọc mục 1 và đặt câu hỏi:

CH1. Em hãy quan sát một số hình ảnh về thao tác sử dụng các thiết bị thí nghiệm trong hình 2.4 và dự đoán xem có những nguy cơ nào có thể gây nguy hiểm trong phòng thực hành vật lí.

 CH2. Kể thêm những thao tác sử dụng thiết bị thí nghiệm khác có thể gây nguy hiểm trong phòng thực hành.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nguy cơ hỏng thiết bị đo điện

- GV yêu cầu HS đọc SGK và trả lời câu hỏi 1, 2 trong sách trang 14.

CH1. Giới hạn đo của ampe kế trong hình 2.5 là bao nhiêu?

CH2. Nếu sử dụng ampe kế để đo dòng điện vượt qua giới hạn đo thì có thể gây ra nguy cơ gì?

 - GV giới thiệu thêm về đồng hồ đo điện đa năng, hướng dẫn HS đọc các thông số và lưu ý với HS:

+ Chọn chức năng phù hợp( vì có nhiều chức năng)

+ Cắm dây đo đúng vào chốt cắm phù hợp với chức năng đo.

Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu nguy cơ cháy nổ trong phòng thực hành

- GV chiếu hình ảnh và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Dự đoán nguy cơ cháy nổ có thể xảy ra trong phòng thực hành vật lý?

 - GV đặt ra câu hỏi: Trong phòng thí nghiệm có nhiều hóa chất dễ cháy như cồn, kim loại kiềm hoặc là các tai nạn không mảy xảy ra trong quá trình thực hiện thí nghiệm, gây cháy nổ. Em hãy đề xuất một số biện pháp xử lý trong tình huống này?

 Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 2 bạn HS đưa ra câu trả lời cho các câu hỏi. Mỗi HS trả lời 1 câu hỏi.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, tổng kết và chuyển sang nội dung luyện tập.

II. NGUY CƠ MẤT AN TOÀN TRONG SỬ DỤNG THIẾT BỊ THÍ NGHIỆM VẬT LÝ

1. Nguy cơ gây nguy hiểm cho người sử dụng

Trả lời:

- CH1:

+ Hình a: Cắm phích điện vào ổ: tay chạm vào phần kim loại dẫn điện ở phích điện sẽ bị điện giật.

+ Hình b: Rút phích điện: cầm vào phần dây điện, cách xa phích điện thì có thể làm dây điện bị đứt, dẫn đến nguy cơ bị điện giật.

+ Hình c: Dây điện bị sờn: cầm tay trần vào dây điện mà không có đồ bảo hộ nếu dây điện bị hở rất dễ bị giật điện.

+ Hình d: Chiếu tia laser: mắt nhìn trực tiếp vào tia laser gây tổn thương cho mắt.

+ Hình e: Đun nước trên đèn cồn: để lửa to, kẹp cốc thủy tinh quá gần với đèn cồn có thể nứt vỡ cốc

- CH2:

+ Để hóa chất lộn xộn, làm dính vào quần áo.

+ Để chất dễ cháy gần thí nghiệm mạch điện.

+ Thổi trực tiếp để tắt ngọn lửa đèn cồn.

+ Không đeo găng tay bảo hộ khi làm thí nghiệm với nhiệt độ cao.

+ Để nước, các dung dịch dễ cháy gần các thiết bị điện.

=> Kết luận: Việc thực hiện sai thao tác sử dụng thiết bị điện có thể dẫn đến nguy hiểm cho người sử dụng. Vì vậy cần phải tuôn thủ nghiêm ngặt các quy định trong phòng thực hành và sự hướng dẫn của giáo viên.

2. Nguy cơ hỏng thiết bị đo điện

Trả lời:

- CH1: Giới hạn của ampe kế trong hình 2.5  là : 3A.

- CH2: Nếu sử dụng ampe kế để đo dòng điện vượt qua giới hạn đo thì có thể gây ra nguy cơ: Ampe kế có thể bị chập cháy gây nguy hiểm cho người sử dụng (bị điện giật hoặc cháy bỏng ).

 3. Nguy cơ cháy nổ trong phòng thực hành

Trả lời:

+ Khi để các kẹp điện gần nhau, có thể làm cho chúng chạm vào nhau => truyền điện, chập điện.

+ Để chất dễ cháy gần thí nghiệm mạch điện, làm cho ngọn lửa có thể phát ra từ có thiết bị thí nghiệm lây sang vật dễ cháy. 

+ Không đeo găng tay thì có thể người làm thí nghiệm sẽ bị bỏng.

Trả lời:

Khi phòng thí nghiệm không máy bị  cháy, cần: ngắt điện, tổ chức thoát nạn , cứu người, cứu tài sản, chống cháy lan, dập tắt đám cháy.

Một vài lưu ý:

 + Không sử dụng nước dập đám cháy, nơi có thiết bị điện

+ Không sử dụng CO2 để dập tắt đám cháy quần áo trên người....

=> Kết luận: Trong khi làm thực hành thí nghiệm thì sẽ có thể gặp phải những sự cố dẫn đến những nguy hiểm cho người sử dụng, gây hư hỏng thiết bị, và đặc biệt là nguy cơ cháy nổ trong phòng thực hành. Vì vậy cần phải hết sức cẩn thận trong quá trình tiến hành làm thí nghiệm.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS vận dụng những kiến thức chuẩn bị trước ở nhà, chiếu hình ảnh về các biển báo trong phòng thực hành và đưa ra câu hỏi: Em hãy cho biết các biển báo sau nói về điều gì?

- GV yêu cầu HS đọc SGK và tìm hiểu những quy tắc an toàn trong phòng thực hành.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS đọc sách kết hợp với quan sát hình ảnh GV trình chiếu, dơ tay phát biểu theo những gì mình tìm hiểu được.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đưa ra đáp án cho phần câu hỏi biển báo ở trên:

- GV đánh giá, nhận xét, tổng kết.

- GV chuyển sang nội dung luyện tập.

III. QUY TẮC AN TOÀN TRONG PHÒNG THỰC HÀNH

- Những quy tắc an toàn trong phòng thực hành:

+ HS chỉ thực hiện thí nghiệm khi được sự cho phép của GV.

+ Trước khi sử dụng các thiết bị thí nghiệm cần: Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và lưu ý các chỉ dẫn, kí hiệu có trên thiết bị. Kiểm tra kỹ xem thiết bị có bị hư hỏng không.

+ Đảm bảo đúng thao tác sử dụng, đúng nguồn điện cho thiết bị.

+ Cần mặc đồ bảo hộ (nếu cần ) khi thực hiện thí nghiệm

+ Sắp xếp gọn gàng thiết bị sử dụng thí nghiệm, đặt để đúng vị trí.

+ Không để nước cũng như các thiết bị dễ cháy gần thiết bị điện.

+ Giữ khoảng cách an toàn khi tiến hành nung nóng các vật, có các vật bán ra tia laser.

+ Khi kết thúc thí nghiệm, cần dọn dẹp, vệ sinh phòng thí nghiệm cũng như dụng cụ thí nghiệm sạch sẽ, gọn gàng . Bỏ rác thải đúng nơi quy định.

=> Kết luận: Để đảm bảo an toàn khi làm thực hành thì các em phải nắm rõ các quy tắc an toàn, các biển báo có trong phòng thực hành.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc SGK và tìm hiểu về phép đo trực tiếp và gián tiếp.

- GV chia lớp thành 2 nhóm.

+ Tổ 1,2 : Nhóm 1: Trả lời câu hỏi a và b.

+ Tổ 3,4 : Nhóm 2 . Trả lời câu hỏi c và d.

- GV đưa cho mỗi nhóm HS 1 bộ bộ dụng cụ gồm: ô tô đồ chơi, thước, đồng hồ bấm giây.

- GV hỏi “ Phương án đo tốc độ chuyển động của chiếc xe ô tô đồ chơi với dụng cụ là thước và đồng hồ bấm giây là gì?” và chỉ định 2 HS đứng dậy trả lời.

- Tiếp đến GV cho HS thảo luận câu hỏi SGK.

a) Để đo tốc độ chuyển động của chiếc xe cần đo những đại lượng nào?

b) Xác định tốc độ chuyển động của xe theo công thức nào?

c) Phép đo nào là phép đo trực tiếp? Tại sao?

d) Phép đo nào là phép đo gián tiếp? Tại sao?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Tiếp nhận bộ dụng cụ, thảo luận phương án để làm thực hành kết hợp với đọc sách để tìm đáp án cho các câu hỏi mà GV đưa ra.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 bạn của :

+ Nhóm 1 trình bày câu trả lời cho câu hỏi a  và b.

+ Nhóm 2 trình bày câu trả lời ở nhiệm vụ c và d.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV chốt phương án đo tốc độ của chiếc xe ô tô đồ chơi.

=> Nêu khái niệm phép đo trực tiếp, phép đo gián tiếp.

I. PHÉP ĐO TRỰC TIẾP VÀ PHÉP ĐO GIÁN TIẾP

Trả lời :

Phương án thực hành :

Bước 1 : Đánh dấu vạch xuất phát, cho ô tô bắt đầu chuyển động ( điểm A).

Bước 2 : Đánh dấu điểm dừng của ô tô. Đo quãng đường ô tô đi được từ vạch xuất phát đến điểm dừng. ( điểm B ).

Bước 3: Dùng đồng hồ bấm giây để xác định thời gian từ lúc ô tô bắt đầu chuyển động đến lúc dừng lại.

=> HS ghi lại kết quả đã đo được.

a) Để đo tốc độ chuyển động của chiếc xe cần đo những đại lượng :

+ Quãng đường di chuyển của chiếc ô tô.

+ Thời gian ô tô đi hết quãng đường đó.

b) Xác định tốc độ chuyển động của xe theo công thức : v = s/t.

c) Phép đo trực tiếp là phép đo thời gian (t) và quãng đường (s). Vì chúng lần lượt được đo bằng dụng cụ đo là đồng hồ và thước. Kết quả của phép đo được đọc trực tiếp trên dụng cụ đo

d) Phép đo gián tiếp là phép đo tốc độ (v). Vì nó được xác định thông qua công thức liên hệ với các đại lượng được đo trực tiếp là quãng đường và thời gian.

=> Kết luận:

+ Phép đo trực tiếp là: phép đo một đại lượng trực tiếp bằng dụng cụ đo, kết quả đo được đọc trực tiếp trên dụng cụ đo.

+ Phép đo gián tiếp là: phép đo một đại lượng không trực tiếp bằng dụng cụ đo, mà thông qua công thức liên hệ với các đại lượng có thể đo trực tiếp.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu cách phân loại sai số và nguyên nhân

- GV dẫn dắt: Khi thực hiện phép đo các đại lượng vật lý, luôn có sự sai lệch về kết quả.

- GV yêu cầu HS Tìm hiểu mục 1 phần II trong SGK và đặt câu hỏi: “ Theo em có những loại sai số nào? Tìm hiểu nguyên nhân và cách khắc phục? ”

 Nhiệm vụ 2 : Tìm hiểu cách xác định sai số phép đo

- GV yêu cầu HS đọc SGK và nghiên cứu

- >GV yêu cầu trong phần này, HS phải nắm được:

+ Khái niệm về sai số ngẫu nhiên tuyệt đối  và công thức xác định .

+ Khái niệm về sai số tỉ đối và công thức xác định

 Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu cách xác định sai số phép đo gián tiếp.

-  GV yêu cầu HS đọc SGK và nghiên cứu.

- GV đưa ra câu hỏi: Qua những gì tìm hiểu được ở SGK, em hãy nêu quy tắc để tính:

+  Sai số tuyệt đối của một tổng hay hiệu.

+  Sai số tỉ đối của một tích hay thương.

+  Từ sai số tỉ đối để tính sai số tuyệt đối.

Hãy lấy ví dụ minh họa.

 Nhiệm vụ 4 : Tìm hiểu cách ghi kết quả đo

- GV yêu cầu HS nghiên cứu mục 4 SGK và trả lời câu hỏi: Em hãy cho biết cách ghi kết quả đo của đại lượng A và quy tắc làm tròn số?

 - GV phát cho mỗi nhóm 1 biểu mẫu như hình 3.1 dưới đây:

- GV yêu cầu HS thực hiện phép đo 5 lần rồi ghi kết quả đo được vào bảng biểu.

- GV yêu cầu HS thảo luận câu hỏi trong phần thảo luận trong sách GK, trang 19.

 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận biểu mẫu Gv phát.

- HS đọc thông tin SGK, thực hành đo các đại lượng trong quá trình xác định tốc độ của chiếc xe ô tô đồ chơi và ghi lại kết quả đo vào cột quãng đường (s) và thời gian(t).

- HS thảo luận tìm câu trả lời cho câu hỏi GV yêu cầu bằng việc áp dụng các công thức liên quan để tính toán.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Cuối tiết, HS hoàn thành biểu mẫu do Gv phát và nộp lại cho GV.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, tổng kết và chuyển sang nội dung bài tập vận dụng.

=> Kết luận:

- GV tổng kết lại 2 loại sai số, nguyên nhân và cách khắc phục.

- Nêu công thức xác định sai số phép đo.

- Hướng dẫn HS cách ghi kết quả đo sao cho đúng.

II. SAI SỐ PHÉP ĐO

1. Phân loại sai số

Trả lời:

Theo em có 2 loại sai số là: Sai số hệ thống và sai số ngẫu nhiên.

 - Sai số hệ thốn :

+ Nguyên nhân là do đặc điểm và cấu tạo của dụng cụ gây ra hoặc cũng có nguyên nhân chủ quan là do người đo.

+ Cách khắc phục: Hiệu chỉnh dụng cụ trước khi thực hiện đo và người đo cần phải thao tác, quan sát chuẩn xác.

-  Sai số ngẫu nhiên:  Khi lặp lại các phép đo, ta nhận được các giá trị khác nhau

+ Nguyên nhân: Sự sai lệch này không có nguyên nhân rõ ràng. Có thể là do thao tác không chuẩn, hạn chế về tầm nhìn....

+ Cách khắc phục: Tiến hành thí nghiệm nhiều lần và tính sai số.

Sai số gây ra bởi dụng cụ đo thường được lấy bằng 1 nửa độ chia nhỏ nhất trên dụng cụ. Hoặc được nhà sản xuất ghi trực tiếp trên dụng cụ.

2. Cách xác định sai số phép đo

a) Sai số ngẫu nhiên tuyệt đối

- Khái niệm: Sai số ngẫu nhiên tuyệt đối của từng lần đo là trị tuyệt đối của hiệu số giữa giá trị trung bình các lần đo và giá trị của mỗi lần đo của phép đo trực tiếp.

- Công thức:

+ Sai số ngẫu nhiên tuyệt đối của từng lần đo:

$△A1=|\underline{A}-A_1| ; ... ; △A_n=|\underline{A}-A_n|$

Trong đó:

                           $\underline{A}=\frac{A_1+A_2+.....+A_n}{n}$

+) Sai số ngẫu nhiên tuyệt đối trung bình của n lần đo:

$\underline{△A}=\frac{△A_1+△A_2+...+△A_n}{n}$

=> Sai số tuyệt đối của phép đo là tổng sai số ngẫu nhiên và sai số dụng cụ.

$△A=△A+△A_{dc}$

b) Sai số tỉ đối

 - Khái niệm: Sai số tỉ đối của phép đo là tỉ lệ phần trăm giữa sai số tuyệt đối và giá trị trung bình của đại lượng đo, cho biết mức độ chính xác của phép đo.

- Công thức:

$\delta A=\frac{△A}{\underline{A}}$ . 100%

3. Cách xác định sai số phép đo gián tiếp.

Trả lời:

+  Sai số tuyệt đối của một tổng hay hiệu: bằng tổng các sai số tuyệt đối của các số hạng.

Công thức: A= B+ C

⇨ $△A=△B+△C$

VD: Gọi $S_1, S_2$ lần lượt là quãng đường đi từ A đến B và từ B đến C.

⇨Sai số tuyệt đối của quãng đường s khi đi từ A đến C là:

$△s=△S_1+△S_2$

+  Sai số tỉ đối của một tích hay thương: bằng tổng các sai số tỉ sôis của các thừa số.

Công thức : A= B+ C

⇨ $\delta A=\delta B+\delta C$

VD: Trong câu hỏi xác định tốc độ của chiếc xe ô tô đồ chơi mà ta đã thực hành ở mục I, theo công thức: v=$\frac{s}{t}$ thì sai số phép đo là:

$\delta v=\frac{△s}{\underline{s}}.100\%+\frac{△t}{\underline{t}}.100\%$

Đặc biệt: Nếu A= B. $\sqrt{C}$

⇨ $\delta A=\delta B+\frac{1}{2}\delta C$

+  Từ sai số tỉ đối để tính sai số tuyệt đối: dựa vào công thức  $\delta A=\frac{△A}{\underline{A}}$ . 100%

VD: Sử dụng dữ liệu của ví dụ trên thì sai số tuyệt đối của phép đo vận tốc sẽ là:

$△v=\delta v.\underline{v}$

4. Cách ghi kết quả đo

Trả lời:

- Kết quả đo của đại lượng A được ghi dưới dạng một khoảng giá trị:

$(\underline{A}-△A)\le A\le (\underline{A}+△A)$

Hoặc : $\underline{A}=A\pm △A$

Trong đó:

+ $△A$ Là sai số tuyệt đối thường được viết đến chữ số có nghĩa tới đơn vị của độ chia nhỏ nhất trên dụng cụ đo.

+ $\underline{A}$: là giá trị trung bình được viết đến bậc thập phân tương ứng với .

- Quy tắc làm tròn số:

+ Nếu chữ số ở hàng bỏ đi nhỏ hơn 5 thì chữ số bên trái vẫn giữ nguyên.

+ Nếu chữ số ở hàng bỏ đi lớn hơn 5 thì chữ số bên trái tăng thêm một đơn vị.

Trả lời:

+ HS tự thực hành theo nhóm, đo 5 lần thời gian chuyển động và quãng đường đi được của chiếc xe ô tô đồ chơi, từ điểm A đến điểm B ( HS tự xác định 2 điểm A và B và coi A là điểm xuất phát, B là điểm dừng của chiếc xe ô tô ) sau trả lời câu hỏi.

a) Nguyên nhân gây ra sai khác giữa các lần đo là:

- Sai số hệ thống: do dụng cụ đo: đồng hồ lúc chạy nhanh lúc chạy chậm do pin yếu. ...

- Sai số ngẫu nhiên: do người đo đặt chiếc ô tô bị xê dịch so với điểm xuất phát hoặc điểm đích. Do động tác bấm đồng hồ không dứt khoát. Do đặt thước để đo quãng đường không thẳng.

b) Tính sai số tuyệt đối của phép đo s, t và điền vào Bảng 3.1

- HS có thể tham khảo dữ liệu sau:

- Thực hiện cách tính giá trị cần xác định ở dòng cuối cùng của bảng 3.1

$\underline{s}=\frac{0,649+0,651+0,654+0,653+0,650}{5}=0,6514$

$$\begin{gathered} △S_1=|\underline{s}-s_1|=|0,6514-0,649|=0,0024 \\ △S_2=|\underline{s}-s_2|=|0,6514-0,651|=0,0004 \\ △S_3=|\underline{s}-s_3|=|0,6514-0,654|=0,0026 \\ △S_4=|\underline{s}-s_4|=|0,6514-0,653|=0,0016 \\ △S_5=|\underline{s}-s_5|=|0,6514-0,650|=0,0014 \\ \Rightarrow \underline{△S}=\frac{0,024+0,0004+0,0026+0,0016+0,0014}{5}=0,00168 \end{gathered}$$

Sai số tuyệt đối của phép đo quãng đường là: 

 $△S=\underline{△S+△S_{dc}}=0,00168+\frac{0,001}{2}=0,00218$

$$\begin{gathered} \underline{t}=\frac{3,49+3,51+3,54+3,53+3,50}{5}=3,514 \left(s\right) \\ △t_1=|\underline{t}-t_1|=|3,514-3,49|=0,024 \\ △t_2=|\underline{t}-t_2|=|3,514-3,51|=0,004 \\ △t_3=|\underline{t}-t_3|=|3,514-3,54|=0,026 \\ △t_4=|\underline{t}-t_4|=|3,514-3,53|=0,016 \\ △t5=|\underline{t}-t_5|=|3,514-3,50|=0,014 \\ \Rightarrow \underline{△t}=\frac{0,024+0,004+0,026+0,016=0,014}{0,0168} \end{gathered}$$

Sai số tuyệt đối của phép đo thời gian là

$△t=\underline{△t}+△t_{dc}=0,0168+\frac{1}{2}.0,01=0,0218 \left(s\right)$

c) Viết kết quả đo:

- Phép đo s:

$s=\underline{s}\pm △s=0,6514\pm 0,00218 \left(m\right)$

- Phép đo t:

t =  $\underline{t}\pm △t=3,514\pm 0,00218 \left(s\right)$

d) $$\begin{gathered} \delta t=\frac{△t}{\underline{t}}.100\%=\frac{0,0218}{3,514}.100\%=0,620\% \\ \delta S=\frac{△S}{\underline{S}}.100\%=\frac{0,00218}{0,6514}.100\%=0,335\% \\ \delta v=\frac{△S}{\underline{S}}.100\%+\frac{△t}{\underline{t}}.100\%=0,335+0,620=0,955\% \\ \Rightarrow △v=\delta v.\underline{v}=\delta v.\frac{\underline{S}}{\underline{t}}=0,955.\frac{0,6514}{3,514}=0,177 (m/s) \end{gathered}$$

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV thống nhất, quán triệt về một số nội dung cho HS :

+ Động học là phần vật lý nghiên cứu chuyển động của vật mà không đề cập đến tác dụng của lực lên chuyển động.

+ Khi kích thước của vật rất nhỏ so với dộ dài quãng đường đi được thì vật được coi là chất điểm. Trong chương này chúng ta chỉ tìm hiểu chuyển động của chất điểm.

- GV dẫn dắt vào phần I: “Khi vật chuyển động thì vị trí của vật so với vật làm mốc thay đổi theo thời gian. Bài toán cơ bản của động học là xác định vị trí của vật tại các thời điểm khác nhau.”

- GV yêu cầu HS đọc sách và trả lời câu hỏi: “Em hãy đọc sách và cho biết người ta dùng cách nào để xác định được vị trí của vật?”.

- GV tổ chức cho HS tìm hiểu ví dụ tìm vị trí của các điểm A, B trên hệ tọa độ xOy hình 4.1.

- GV nhấn mạnh vấn đề chọn hệ tọa độ như thế nào: “Như các em đã nói ở trên, xác định vị trí của vật, người ta dùng hệ tọa độ vuông góc. Trên thực tế, người ta thường chọn hệ tọa độ trùng với hệ tọa độ địa lý, gốc là vị trí của vật mốc, trục hoành là hướng nối vị trí địa lý Tây - Đông, trục tung là hướng nối vị trí địa lý Bắc – Nam.

- GV tổ chức cho HS tìm hiểu ví dụ  tìm vị trí của điểm A trên hệ tọa độ địa lý dựa vào hình 4.2.

- Sau đó GV đưa ra câu hỏi :

CH : Hãy dùng bản đồ Việt Nam và hệ tọa độ địa lí, xác định vị trí của thành phố Hải Phòng so với vị trí của thủ đô Hà Nôi?

 - GV tiếp tục hỏi HS về cách xác định thời điểm: Sau khi đọc SGK, em hãy cho biết để xác định được thời điểm, người ta đã làm như thế nào?

 - GV cho HS đọc ví dụ và xem hình 4.3, sau đó đưa ra câu hỏi:

CH: Xác định vị trí của vật A trên trục Ox vẽ ở hình 4.3 tại thời điểm 11h, biết vật chuyển động thẳng, mỗi giờ đi được 40km.  - Sau khi nghe câu trả lời của HS, GV đưa ra nhận định: Hệ tọa độ ở hình 4.3 được gọi là một hệ quy chiếu. Vậy theo em, hệ quy chiếu là gì?

- GV nhấn mạnh lưu ý cách chọn hệ tọa độ khi vật chuyển động trên đường thẳng.

 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS theo dõi SGK, chú ý nghe giảng, tiếp nhận kiến thức.

- HS suy nghĩ trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS giơ tay phát biểu.

- Một số HS khác nhận xét, bổ sung ý kiến cho bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

 - GV tổng quát lưu ý lại kiến thức trọng tâm.

I. VỊ TRÍ CỦA VẬT CHUYỂN ĐỘNG TẠI CÁC THỜI ĐIỂM

Trả lời :

- Để xác định vị trí của vật, người ta dùng hệ tọa độ vuông góc có gốc là vị trí của vật mốc, trục hoành Ox và trục tung Oy. Các giá trị trên trục tọa độ được xác định theo một tỷ lệ xác định .

Trả lời:

Gán hệ tọa độ địa lý vào thì : Thành phố Hải Phòng cách Hà Nội 120km về phía Đông Đông – Nam.

Trả lời:

+ Để xác định được thời điểm, người ta sẽ phải chọn một mốc thời gian, đo khoảng thời gian từ thời điểm được chọn làm mốc đến thời điểm cần xác định.

Trả lời:

- Điểm A được xách định như hình vẽ trên:

+ Ta thấy mốc thời gian được chọn là lúc 8h=> Đến thời điểm 11h, vật chuyển động trong thời gian 3h đồng hồ.

+Theo dữ liệu trong đề bài, mỗi giờ vật đi được 40km=> 3h vật sẽ đi được 120km.

+ Mà tỉ xích trong hệ quy chiếu trên là 1:20km=> điểm A (đại diện cho vật chuyển động) nằm trên trục Ox, cách gốc O là 6 khoảng (120km)  như hình trên.

- Hệ tọa độ kết hợp với mốc thời gian và đồng hồ đo thời gian được gọi là hệ quy chiếu.

Khi vật chuyển động trên đường thẳng thì chỉ cần dùng hệ tọa độ có điểm gốc O (vị trí của vật mốc) và trục Ox trùng với quỹ đạo chuyển động của vật.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nhấn mạnh: “chuyển động lả sự thay đổi vị trí của vật”

- GV cho HS thảo luận vấn đề: “Quãng đường đi được có thể dùng để mô tả sự thay đổi vị trí của vật không?”

- GV hỏi thêm: “Qua những gì em tìm hiểu được hãy cho biết: Độ dịch chuyển là gì? Thế nào là đại lượng vecto?”

 - Hình 4.4 vẽ vecto độ dịch chuyển của ô tô ở trong bài toán ở đầu. Em hãy trả lời câu hỏi trong SGK : “Hãy xác định các độ dịch chuyển mô tả ở hình 4.5 trong tọa độ địa lý.”

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS theo dõi SGK, các hình ảnh GV trình chiếu, chú ý nghe giảng, tiếp nhận kiến thức.

- HS thảo luận nhóm, suy nghĩ trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS giơ tay phát biểu.

- Một số HS khác nhận xét, bổ sung ý kiến cho bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

=> Kết luận về vai trò và ý nghĩa của độ dịch chuyển.

II. SAI SỐ PHÉP ĐO

Trả lời:

+ Quãng đường đi được chưa thể dùng để mô tả sự thay đổi vị trí của vật. Nó chỉ có thể xác định được khoảng cách giữa điểm đầu và điểm cuối của chuyển động nhưng chưa đủ để xác định vị trí của vật. Muốn xác đinh được vị trí trí của vật phải biết thêm hướng của chuyển động.

Trả lời:

 + Độ dịch chuyển là đại lượng vừa cho biết độ dài vừa cho biết hướng của sự thay đổi vị trí của vật.

+ Đại lượng vecto là một đại lượng, vừa cho biết độ lớn, vừa cho biết hướng như độ dịch chuyển.

=> Kết luận : Độ dịch chuyển được biểu diễn bằng một mũi tên nối vị trí đầu và vị trí cuối của chuyển động, có độ dài tỉ lệ với độ lớn của độ dịch chuyển.

Kí hiệu là: $\underline{d}$

Trả lời :

Các độ dịch chuyển được mô tả trong hình 4.5 là :

$+d_1$ = 200 m (hướng Bắc)

$+d_2$ = 200 m (góc $45°$ theo hướng Đông – Bắc)

$+d_3$ = 300 m (hướng Đông)

$+d_4$ = 100 m (hướng Tây

=> Một sự thay đổi vị trí của vật có thể được thực hiện bằng nhiều quãng đường đi được khác nhau. Vì vậy, trong nhiều trường hợp, quãng đường đi được không thể dùng để mô tả sự thay đổi vị trí của vật. Khái niệm độ dịch chuyển ra đời đã giải quyết được vấn đề đó.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt: “Theo em, độ dịch dịch chuyển có phải là quãng đường đi được hay không? Để giúp các em có được câu trả lời thì chúng ta hãy cùng tìm hiểu phần này nhé.”

- GV tổ chức cho HS thảo luận theo nhóm 2 người đọc sách, quan sát hình 4.6 SGK :

- GV hướng dẫn để HS thấy rằng trong ba trường hợp đó, quãng đường đi được là khác nhau nhưng độ dịch chuyển là như nhau.

+ GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi

1. Hãy so sánh độ lớn của độ dịch chuyển và quãng đường đi được của ba chuyển động ở hình 4.6

2. Theo em khi nào độ lớn độ dịch chuyển và quãng đường đi được có độ lớn bằng nhau?

=> Nhận xét.

 - Để giúp các em nắm rõ hơn nữa về hai khái niệm này, chúng ta cùng tìm hiểu thêm một ví dụ.

+ GV chiếu câu hỏi SGK, yêu cầu HS đọc và trả lời.

  Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS theo dõi SGK, các hình ảnh GV trình chiếu

- HS thảo luận nhóm, suy nghĩ trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS giơ tay phát biểu.

- Một số HS khác nhận xét, bổ sung ý kiến cho bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, tổng kết.

II. SAI SỐ PHÉP ĐO

Trả lời:

1:

+ Độ dịch chuyển của ba chuyển động này bằng nhau vì điểm đầu và điểm cuối của ba chuyển động này là như nhau.

+ Quãng đường đi được của ô tô (3) lớn nhất, rồi đến xe máy (1) và cuối cùng là người đi bộ (2).

2: Theo em, khi vật chuyển động thẳng, không đổi chiều thì độ lớn của độ dịch chuyển và quãng đường đi được của một chuyển động bằng nhau.

 => Độ dịch chuyển và quãng đường đi được là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau. Chúng ta không thể kết luận về mối quan hệ hay sự ràng buộc lẫn nhau giữa chúng.

Trả lời :

Chọn hệ tọa độ có gốc là vị trí nhà bạn A, trục Ox trùng với đường đi từ nhà bạn A tới trường

a) 

- Quãng đường bạn A đi từ trạm xăng đến siêu thị là: s = 800 – 400 = 400 (m)

- Độ dịch chuyển của bạn A từ trạm xăng đến siêu thị là: d = 800 – 400 = 400 (m)

b) Quãng đường đi được của bạn A trong cả chuyến đi:

- Quãng đường bạn A đi từ nhà đến siêu thị là: 800 m

- Quãng đường bạn A quay về nhà cất đồ là: 800 m

- Quãng đường bạn A đi từ nhà đến trường là: 1200 m

⇒ Quãng đường đi được của bạn A trong cả chuyến đi là: 

s = 800 + 800 + 1200 = 2800 m.

- Điểm đầu xuất phát của bạn A là nhà, điểm cuối của bạn A là trường

⇒ Độ dịch chuyển của bạn A là: d = 1200 m.

c.

Cách tính :

- Từ trạm xăng đến siêu thị:

+ Quãng đường đi được:

$s_1=800-400=400 \left(m\right)$

+ Độ dịch chuyển:

$d_1=800-400=400 \left(m\right)$

- Cả chuyến đi:

+ Quãng đường đi được:

s= 400 +400 + 800+ 1200 =2 800(m)

+ Độ dịch chuyển:

d= 400+400-800+1200 = 1 200 (m)

d, Bảng kết quả trên cho thấy dự đoán của em trong câu hỏi 2 cuối trang 23 là đúng.

=> Kết luận : Độ lớn của độ dịch chuyển và quãng đường đi được của một chuyển động bằng nhau khi vật chuyển động thẳng, không đổi chiều.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt: “Khi vật di chuyển theo hai hướng khác nhau, ta có thể dùng phép cộng vecto để tổng hợp độ dịch chuyển của vật.”

- GV trình bày lời giải của bài tập ví dụ lên bảng để giúp HS hiểu bài hơn.

Bài tập ví dụ : Hai người đi xe đạp từ A đến C, người thứ nhất đi theo đường từ A đến B rồi từ B đến C; Người thứ hai đi thẳng từ A đến C. (hình 4.8). Cả 2 đều về đích cùng một lúc. Hãy tính quãng đường đi được và độ dịch chuyển của người thứ nhất và người thứ hai. So sánh và nhận xét kết quả.

 - Sau khi trình bày xong lời giải cho bài tập ví dụ, GV chia lớp thành 2 nhóm:

+ Nhóm 1: Trả lời câu hỏi 1

+ Nhóm 2: Trả lời câu hỏi 2.

- GV dẫn dắt vào câu hỏi: “Dựa vào kiến thức mà GV trình bày trên bảng, nhóm 1 thảo luận để trình bày câu hỏi 1, nhóm 2 thảo luận để trình bày câu hỏi 2.”

CH1. Một người lái ô tô đi thẳng 6km theo hướng Tây, sau đó rẽ trái, đi thẳng theo hướng Nam 4km rồi quay sang hướng Đông đi 3km. Xác định quãng đường đi được và độ dịch chuyển của ô tô.

 CH2. Một người bơi ngang từ bờ bên này sang bờ bên kia của một dòng sông rộng 50m có dòng chảy từ hướng từ Bắc xuống Nam. Do nước sông chảy mạnh nên khi sang đến bờ bên kia thì người đó đã trôi xuôi theo dòng nước 50m. Xác định độ dịch chuyển của người đó.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS theo dõi SGK, theo dõi cách trình bày của GV.

- HS thảo luận nhóm, suy nghĩ trả lời câu hỏi GV yêu cầu.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 bạn mỗi nhóm lên bảng trình bày đáp án của câu hỏi 1,2.

- Sau khi 2 bạn trình bày xong, về chỗ thì GV sẽ mời thêm một HS khác nhận xét, bổ sung ý kiến cho bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, tổng kết.

IV. TỔNG HỢP ĐỘ DỊCH CHUYỂN.

Trả lời:

Người thứ nhất:

Quãng đường đi được của người thứ nhất:

$S_1=AB+BC=4+4=8km$ 

Tam giác ABC vuông tại B nên :

+ Độ lớn độ dịch chuyển $\overrightarrow{AC}$ được tính bằng :

$d_1=\sqrt{A{B}^2+B{C}^2}=\sqrt{4^2+4^2}=5,7km$

+ Tam giác ABC vuông tại B và có AB=BC nên là tam giác vuông cân => $Â=45°$ 

=>Dựa vào tọa độ địa lý, độ dịch chuyển của người thứ nhất là 5,7km, hướng $45°$ Đông- Bắc.

Người thứ 2:

Vì người thứ hai đi thẳng từ A đến C, không đổi chiều nên quãng đường đi được và độ dịch chuyển là bằng nhau và  $=AC=5,7 km$ Và người này đi thưo hướng $45°$ Đông- Bắc.

=>Nhận xét:

+ Vì cả 2 người đều dịch chuyển từ A đến C nên độ dịch chuyển là như nhau.

+ Vì 2 người về đích cùng lúc tức là thời gian di chuyển từ A đến C là như nhau, mà quãng đường người thứ 1 đi dài hơn nên tốc độ của người này sẽ nhanh hơn. Tuy nhiên, nếu chỉ quan tâm đến sự thay đổi vị trí thì cả hai đều thay đổi vị trí nhanh như nhau.

CH1. 

- Quãng đường đi được của ô tô là: s = AB + BC + CD = 6 + 4 + 3 = 13 km

- Độ dịch chuyển của ô tô là: d = AD =  $\sqrt{3^2+4^2}$ =5km  (theo hướng Tây – Nam).

CH2. 

Độ dịch chuyển của người đó là: 

d = OB = $\sqrt{{50}^2+{50}^2}$ ≈ 70,7m (hướng $45°$ Đông – Nam).

=> Kết luận : Ta có thể tổng hợp độ dịch chuyển bằng cách tổng hợp vecto.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tốc độ trung bình

- GV yêu cầu HS đọc sách và cho biết về hai cách xác định độ nhanh chậm của chuyển động:

“Khái niệm đầu tiên mà chúng ta sẽ làm quen trong bài hôm nay là tốc độ trung bình. Trước khi đi đến khái niệm, các em hãy cho biết: Để xác định độ nhanh hay chậm của một chuyển động, người ta đã dùng những cách nào?

 - GV chia lớp thành những nhóm 5-6 người để thảo luận về hoạt động của mục này:

HD. Một vận động viên Nam Phi đã lập kỉ lục thế giới về chạy ba cự li: 100m, 200m và 400m (bảng 5.1). Hãy dùng hai cách trên để xác định vận động viên này chạy nhanh nhất ở cự li nào?

 - Sau khi HS hoàn thành xong phần hoạt động, GV đưa ra khái niệm và công thức tính tốc độ trung bình của chuyển động.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1,2 trang 26 SGK.

CH1. Tại sao tốc độ này (5.1b) được gọi là tốc độ trung bình?

 CH2. Hãy tính tốc độ trung bình ra đơn vị m/s và km/h của nữ vận động viên tại một số giải thi đấu dựa vào bảng 5.2

 Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu tốc độ tức thời.

- GV đưa ra một số ví dụ :

+ Khi đạp xe đến trường em có để ý rằng có lúc thì mình đi nhanh hơn, có lúc thì đi chậm hơn? Tốc độ đạp xe của em tại những thời điểm như vậy được gọi là tốc độ tức thời.

+ Xe máy xuất phát lúc 8h, đến lúc 8h10’, xe đạt tốc độ 40km/h (dựa vào số chỉ trên tốc kế của xe), lúc 8h20’, kim chỉ của tốc kế hiển thị 30km/h => Tốc độ hiển thị trên tốc kế lúc 8h10’ và 8h20’ được gọi là tốc độ tức thời.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi trong mục này.

CH. Bố bạn A đưa A đi học bằng xe máy vào lúc 7h. Sau 5 phút, xe đạt tốc độ 30 km/h, sau 10 phút nữa tăng tốc độ lên thêm 15 km/h. Gần đến trường, xe giảm dần tốc độ và dừng trước cổng trường lúc 7h30.

a. Tính tốc độ trung bình của xe máy chở A khi đi từ nhà đến trường. Biết quãng đường từ nhà đến trường là 15 km.

b. Tính tốc độ của xe vào lúc 7h15 phút. và 7h30 phút. tốc độ này là tốc độ gì.

- GV yêu cầu HS phân biệt tốc độ trung bình và tốc độ tức thời.

+ Dựa vào kiến thức em đã đọc ở SGK và qua việc trả lời câu hỏi trên, em hãy phân biệt tốc độ trung bình và tốc độ tức thời?

- GV nêu lên mối quan hệ giữa tốc độ tức thời và tốc độ trung bình.

 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin SGK, chăm chú nghe giảng, liên tưởng đến các tình huống sử dụng thuật ngữ tốc độ trung bình, tốc độ tức thời trong thực tế.

- Thảo luận đóng góp ý kiến để hình thành kiến thức

- Tự tìm câu trả lời cho câu hỏi theo yêu cầu của giáo viên.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 bạn của bất kì của một nhóm nào đó trình bày câu trả lời cho hoạt động ở nhiệm vụ 1.

- HS lên bảng trình bày các câu hỏi trong SGK

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

+

I. TỐC ĐỘ

1. Tốc độ trung bình

Trả lời:

Để xác định độ nhanh hay chậm của một chuyển động, người ta đã dùng 2 cách :

+ So sánh quãng đường đi được trong cùng một thời gian

+ So sánh thời gian để đi cùng một quãng đường bằng việc hoàn thành hoạt động

HD.

Cách 1: So sánh quãng đường đi được trong cùng một thời gian.

- Quãng đường vận động viên chạy được trong 1s ở mỗi cự li là:

+ Cự li 100 m:

$S_1=\frac{100}{9,98}$ ≈ 10,02m

+ Cự li 200 m:

$S_2=\frac{200}{19,94}$≈  10,03m

+ Cự li 400 m:

$S_3=\frac{400}{43,45}$≈  9,21m

Trong cùng 1s, quãng đường vận động viên chạy được ở cự li 200 m lớn nhất.

⇒ Vận động viên chạy nhanh nhất ở cự li 200 m.

Cách 2: So sánh thời gian để đi cùng một quãng đường.

- Thời gian để vận động viên chạy quãng đường 100 m ở mỗi cự li là:

+ Cự li 100 m: $t_1$ = 9,98s

+ Cự li 200 m:$t_{2=}\frac{19,94}{2}$ ≈ 9,97s

+ Cự li 400 m:$t_3=\frac{43,45}{4}$ ≈ 10,68s

Với cùng quãng đường 100 m, thời gian vận động viên chạy ở cự li 200 m ngắn nhất.

⇒ Vận động viên chạy nhanh nhất ở cự li 200 m.

⇒ Kết luận:

- Người ta thường dùng quãng đường đi được trong cùng một đơn vị thời gian để xác định độ nhanh, chậm của chuyện động. Đại lượng này gọi là tốc độ trung bình của chuyển động (gọi tắt là tốc độ trung bình), kí hiệu là v

- Công thức tính:

Từ công thức trên, ta suy ra:

+ Quãng đường đi được: s=v.t

+ Thời gian đi: $t=\frac{s}{v}$

Trả lời:

CH1. Tốc độ này được gọi là tốc độ trung bình vì đó là tốc độ xét trên quãng đường đủ lớn, trong khoảng thời gian đủ dài. Hơn nữa trên cả quãng đường này, có lúc vật đi với tốc độ cao hơn, có lúc lại đi với tốc độ thấp hơn, nên đây chỉ là tốc độ đại diện cho cả quá trình chuyển động nhanh hay chậm trên quãng đường.

CH2. Tốc độ trung bình của nữ vận động viên tại các giải thi đấu là:

- Giải điền kinh quốc gia 2016:

$v_1=\frac{s_1}{t_1}=\frac{100}{11,64}$≈ 8,59m/s ≈ 30,92 km/s

- Giải SEA Games 29 (2017):

$v_2=\frac{s_2}{t_2}=\frac{100}{11,56}$≈ 8,65m/s ≈ 31,14 km/s

- Giải SEA Games 30 (2019):

$v_3=\frac{s_3}{t_3}=\frac{100}{11,54}$≈ 8,67m/s ≈ 31,21 km/s

2. Tốc độ tức thời.

Trả lời:

a) Thời gian xe máy đi từ nhà đến trường là:

∆t = 7h30 - 7h = 30 phút = 0,5h

- Tốc độ trung bình của xe máy chở A khi đi từ nhà đến trường:

v = $\frac{△s}{0,5}=\frac{15}{0,5}$=30 (km/h)

b) Theo đề bài ta có:

- Sau 5 phút kể từ khi xuất phát, xe đạt tốc độ 30 km/h.

- Sau 10 phút nữa, xe tăng tốc lên thêm 15 km/h.

⇒ Tốc độ của xe vào lúc 7 giờ 15 phút là: v1 = 15 + 30 = 45 km/h

- Xe dừng trước cổng trường lúc 7 giờ 30 phút.

⇒ Tốc độ của xe lúc 7 giờ 30 phút là:$v_2$= 0 km/h

- Cả 2 tốc độ này đều là tốc độ tức thời vì lúc này bố bạn A đang đọc số chỉ của tốc kế trên xe máy.

Trả lời:

Phân biệt tốc độ trung bình và tốc độ tức thời :

+ Tốc độ trung bình là giá trị bình quân trên cả quãng đường đi.

+ Tốc độ tức thời là giá trị tại một thời điểm xác định.

⇒  Kết luận : Ta có thể thấy tốc độ tức thời là tốc độ trung bình trên một đoạn đường rất ngắn.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu vận tốc trung bình

- GV cho HS tự đọc phần đọc hiểu SGK mục 1, hướng dẫn HS thảo luận để phân biệt được tốc độ và vận tốc.

+ “Qua những gì tìm hiểu được ở phần này, em hãy cho biết vận tốc và tốc độ khác nhau như thế nào?”

 +”Theo em, tại sao phải nghiên cứu yếu tố là hướng trong một chuyển động?” 

 - GV yêu cầu trả lời câu hỏi trong phần này.

“Qua những kiến thức mà GV cung cấp ở trên, em hãy trả lời câu hỏi sau:”

CH1. Một người đi xe máy qua ngã tư (Hình 5.1) với tốc độ trung bình 30 km/h theo hướng Bắc. Sau 3 phút người đó đi đến vị trí nào trên hình?

CH2. Theo em, biểu thức nào sau đây xác định giá trị vận tốc? Tại sao?

a) $\frac{s}{t}$

b) v.t

c) $\frac{d}{t}$

d) d.t

- GV đưa ra khái niệm vận tốc trung bình.

 - GV phân tích đại lượng vecto vận tốc.

 “Như đã nói ở trên, vận tốc là một đại lượng có hướng hay còn gọi là đại lượng vecto. Chúng ta hãy cùng đi phân tích và tìm hiểu đặc điểm của vecto vận tốc nhé.”

 - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi sau:

CH. Bạn A đi học từ nhà đến trường theo lộ trình ABC (Hình 5.2). Biết bạn A đi đoạn đường AB = 400 m hết 6 phút, đoạn đường BC = 300 m hết 4 phút. Xác định tốc độ trung bình và vận tốc trung bình của bạn A khi đi từ nhà đến trường.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu vận tốc tức thời.

- GV dẫn dắt: “Giống như tốc độ sẽ có tốc độ trung bình, tốc độ tức thời thì vận tốc cũng sẽ có vận tốc trung bình và vận tốc tức thời. Bây giờ chúng ta sẽ tìm hiểu khái niệm vận tốc tức thời nhé.”

- GV giới thiệu khái niệm vận tốc tức thời.

Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu về cách tổng hợp hai vận tốc cùng phương.

- GV  dẫn dắt vào nội dung mới:“ Ở bài 4, chúng ta đã biết cách tổng hợp độ dịch chuyển của chuyển động. Ở bài này chúng ta sẽ đi tìm hiểu cách tổng hợp vận tốc. Chúng ta đi vào mục a, tổng hợp hai vận tốc cùng phương.”

- GV trình bày lời giải của bài tập ví dụ để giúp HS dễ hiểu hơn.

Bài tập ví dụ: Trên đoàn tàu đang chạy thẳng với vận tốc trung bình 36km/h so với mặt đường. Một hành khách đi về phía đầu tàu với vận tốc 1m/s so với mặt sàn tàu (hình 5.3)

a, Hành khách này tham gia mấy chuyển động?

b, Làm cách nào để xác định được vận tốc của hành khách đối với mặt đường

 - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1.

CH1. Hãy xác định vận tốc của hành khách với mặt đường nếu người này chuyển động về cuối đoàn tàu với vận tốc có cùng độ lớn 1 m/s.

 Nhiệm vụ 4: Tìm hiểu cách tổng hợp hai vận tốc vuông góc với nhau.

- GV chia lớp thành 4 nhóm.

- GV yêu cầu HS tự đọc bài tập ví dụ về hiểu tổng hợp hai vận tốc vuông góc với nhau trong SGK, rồi trả lời câu hỏi.

+ Nhóm 1,2: Trả lời câu hỏi 1

+ Nhóm 3,4: Trả lời câu hỏi 2

CH1. Một máy bay đang bay theo hướng Bắc với vận tốc 200 m/s thì bị gió từ hướng Tây thổi vào với vận tốc 20 m/s. Xác định vận tốc tổng hợp của máy bay lúc này.

CH2. Một người lái máy bay thể thao đang tập bay ngang. Khi bay từ A đến B thì vận tốc tổng hợp của máy bay là 15 m/s theo hướng 60o Đông – Bắc và vận tốc của gió là 7,5 m/s theo hướng Bắc.

Hãy chứng minh rằng khi bay từ A đến B thì người lái phải luôn hướng máy bay về hướng Đông.

 - GV rút ra kết luận.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS theo dõi SGK, tự đọc phần đọc hiểu và làm theo yêu cầu của GV.

- HS chăm chú nghe giảng, liên tưởng đến các tình huống sử dụng thuật ngữ vận tốc trung bình, vận tốc tức thời trong thực tế.

- Thảo luận nhóm để tìm câu trả lời cho câu hỏi theo yêu cầu của giáo viên.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 2 bạn HS đại diện cho nhóm 1 và nhóm 3 lên bảng trình bày lời giải cho CH1 và CH2.

- GV mời HS khác ở nhóm 2 và 4 nhận xét, bổ sung ý kiến.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, tổng kết và chuyển sang nội dung luyện tập.

II. VẬN TỐC

1. Vận tốc trung bình.

Trả lời:

Sự khác nhau giữa vận tốc và tốc độ là:

+ Tốc độ đại diện cho độ nhanh chậm của chuyển động, là một đại lượng vô hướng.

+ Vận tốc là một đại lượng có hướng. Nó đại diện cho tốc độ nhanh chậm lẫn hướng của chuyển động.

Trả lời :

Phải nghiên cứu yếu tố là hướng trong một chuyển động là vì:

+ Nếu chỉ biết tốc độ và thời gian của chuyển động thì ta chưa thể xác định vị trí của vật.

+ Còn khi biết thêm hướng của chuyển động thì ta sẽ xác định được vị trí của vật.

Trả lời:

CH1: Đổi 3 phút = 0,05 h

Quãng đường người đó đi được trong 3 phút là:

s = v. t = 30 . 0,05 = 1,5 km

⇒ Sau 3 phút đi với vận tốc 30 km/h theo hướng Bắc thì người đó đi đến vị trí E.

Trả lời:

CH2. Chọn c vì vận tốc là độ dịch chuyển của vật trong một đơn vị thời gian.

 ⇒  Kết luận:

Trong vật lý,người ta dùng thương số của độ dịch chuyển và thời gian dịch chuyển để xác định độ nhanh chậm của chuyển động theo một hướng xác định. Đại lượng này được gọi là vận tốc trung bình, kí hiệu là v

$\overrightarrow{v}=\frac{\overrightarrow{d}}{t}$  (5.2a)

Có thể viết : v = $\frac{△d}{△t}$(5.2b)

Trong đó: $△d$ là độ dịch chuyển trong thời gian

Phân tích :

- Vì độ dịch chuyển là một đại lượng vecto nên dựa vào công thức 5.2a, thì vận tốc cũng là một đại lượng vecto.

- Đặc điểm của vecto vận tốc :

+ Gốc nằm trên vật chuyển động.

+ Hướng là hướng của độ dịch chuyển.

+ Độ dài tỉ lệ với độ lớn của vận tốc.

Trả lời:

CH. Đổi 6 phút = 360 s; 4 phút = 240 s.

- Tốc độ trung bình của bạn A khi đi từ nhà đến trường là:

V = $\frac{d}{t}$=$\frac{s_{AB}+s_{BC}}{t_{AB}+t_{BC}}$ = $\frac{400+600}{360+240}$ = 1,17m/s

- Vận tốc trung bình của bạn A khi đi từ nhà đến trường là:

v = $\frac{d}{t}$ = $\frac{AC}{t}$ = $\frac{\sqrt{A{B}^2+B{C}^2}}{t_{AVB}+t_{BC}}$ = $\frac{\sqrt{{400}^2+{300}^2}}{360+240}$=0,83 (m/s)

2. Vận tốc tức thời

Vận tốc tức thời là vận tốc tại một thời điểm xác định, được kí hiệu là $\overrightarrow{v_t}$

$\overrightarrow{v_t}=\frac{△\overrightarrow{d}}{△t}$  với $△t$ rất nhỏ.

3. Tổng hợp vận tốc.

a) Tổng hợp hai vận tốc cùng phương.

Lời giải bài tập ví dụ:

a, Hành khách này tham gia 2 chuyển động:

+ Chuyển động 1m/s so với đoàn tàu.

+ Chuyển động do tàu kéo đi (chuyển động kéo theo), có vận tốc bằng vận tốc của tàu so với mặt đường.

=> Chuyển động của hành khách so với mặt đường là tổng hợp của 2 chuyển động trên.

b, Nếu gọi $\overrightarrow{v_{12}}, \overrightarrow{v_{23}}$ lần lượt là vận tốc của hành khách so với tàu và của tàu so với mặt đường. $\overrightarrow{v}$ là vận tốc của hành khách so với mặt đường. Khi đó, ta có:

$\overrightarrow{v}$ = $\overrightarrow{v_{12} }+\overrightarrow{v_{23}}$ 

Chọn chiều dương là chiều chuyển động của đoàn tàu.

Vì 2 chuyển động thành phần trên là chuyển động thẳng, cùng hướng với hướng chuyển động của đoàn tàu nên:

 v = 1+10= 11 (m/s).

Hướng của vận tốc là hướng của đoàn tàu chạy.

Trả lời:

Tương tự như bài tập ví dụ, ta có:

 Hành khách đi về phía cuối đoàn tàu nên sẽ ngược hướng với hướng của đoàn tàu chạy. => $v_{12}$ mang dấu âm.

=> Vận tốc của hành khách với mặt đường trong trường hợp này là:

 v = -1+10=9(m/s)

b. Tổng hợp hai vận tốc vuông góc với nhau.

Trả lời:

CH1.

Nếu gọi $\overrightarrow{v_{12}}, \overrightarrow{v_{23}}$ lần lượt là vận tốc của máy bay so với gió và của gió so với đường bay. $\overrightarrow{v}$ là vận tốc của máy bay so với đường bay. Khi đó, ta có:

 $\overrightarrow{v}$= $\overrightarrow{v_{12}}+\overrightarrow{v_{23}}$ .

Ta có giản đồ vecto như sau.

Từ giản đồ vecto trên ta suy ra:

+ v =$\sqrt{{v_{12}}^2+{v_{23}}^2}$=$\sqrt{{200}^2+{20}^2}$ = 201 (m/s)

+ sinα = $\frac{v_{23}}{v_{13}}$ = $\frac{20}{201}=0,099$ 

=>α= $84,29°$

Vậy vận tốc của máy bay lúc này là 201 m/s theo hướng $84,29°$Đông – Bắc.

Trả lời:

CH2.

Nếu gọi $\overrightarrow{v_1}, \overrightarrow{v_2}$ lần lượt là vận tốc của gió theo hướng bắc và vận tốc của máy bay theo phương ngang.

Vận tốc tổng hợp của máy bay lúc này là:

$\overrightarrow{v}=\overrightarrow{v_1}+\overrightarrow{v_2}$.

Ta có giản đồ vecto như sau:

Dựa vào dữ liệu của bài thì:

 $v_1$ = 7,5 và v=15=> v = 2$v_1$

Góc CAB = $60°$=> Tam giác ABC vuông ở C => α= $30°$

Điều này chứng tỏ $\overrightarrow{v_2}$ vuông góc với $\overrightarrow{v_1}$  và có hướng Đông, tức là người lái phải luôn hướng máy bay về hướng Đông

=> Kết luận:

1, Các em phải phân biệt được hai thuật ngữ vận tốc trung bình, vận tốc tức thời và nhớ được công thức tính của chúng.

2, Để giải được bài toán yêu cầu tổng hợp vận tốc của chuyển động, ta cần phải xác định được:

+ Hướng của các vận tốc

+ Chọn chiều dương của chuyển động

+ Vẽ được giản đồ vecto.