Ngày Tết, Mị cũng uống rượu. Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ực từng bát. Rồi say, Mị lịm mặt ngồi đấy nhìn mọi người  nhảy đồng, người hát, nhưng lòng Mị đang sống về ngày trước. Tai Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng. Ngày  trước, Mị thổi sáo giỏi. Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp và thổi sáo. Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay  như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, cứ ngày đêm thổi sáo đi theo Mị . 

Rượu đã tan lúc nào. Người về, người đi chơi đã vãn cả. Mị không biết. Mị vẫn ngồi trơ một mình giữa nhà. Mãi sau  Mị mới đứng dậy, nhưng Mị không bước ra đường. Mị từ từ bước vào buồng. Chẳng năm nào A Sử cho Mị đi chơi  Tết. Bấy giờ Mị ngồi xuống giường, trông ra cái cửa sổ lỗ vuông mờ mờ trăng trắng. Đã từ nãy, Mị thấy phơi phới  trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước. Mị trẻ lắm, Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi.  Bao nhiêu người có chồng cũng đi chơi ngày Tết. Huống chi A Sử với Mị, không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với  nhau! Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ lại nữa. Nhớ lại, chỉ thấy  nước mắt ứa ra. Mà tiếng sáo gọi bạn yêu vẫn lửng lơ bay ngoài đường. 

 (Trích Vợ chồng A Phủ - Tô Hoài, Ngữ văn 12, tập hai, Nxb GD,2008, tr 7,8) 

Anh/ Chị hãy phân tích tâm trạng nhân vật Mị trong đoạn trích trên. Từ đó, nhận xét sự tinh tế khi diễn tả sự hồi sinh  trong tâm hồn nhân vật của nhà văn Tô Hoài. 

Phương pháp:  

- Phân tích (Phân tích đề để xác định thể loại, yêu cầu, phạm vi dẫn chứng). 

- Sử dụng các thao tác lập luận (phân tích, tổng hợp, bàn luận,…) để tạo lập một văn bản nghị luận văn học. Cách giải: 

Yêu cầu hình thức: 

- Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng làm nghị luận văn học để tạo lập văn bản.

- Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết; không  mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp. 

Yêu cầu nội dung: 

I. Giới thiệu chung 

- Tô Hoài là một cây bút văn xuôi tiêu biểu của nền văn học hiện đại Việt Nam. Tô Hoài rất am hiểu phong  tục tập quán của người dân miền núi, biệt tài phân tích tâm lí nhân vật và lời văn đậm chất khẩu ngữ.

- Vợ chồng A Phủ là sản phẩm của chuyến đi thực tế của ông cùng bộ đội lên giải phóng Tây Bắc.

- Khái quát vấn đề: Phân tích diễn biến tâm lí và hành động của nhân vật Mị trong đoạn trích trên. Từ đó, nhận xét  sự tinh tế khi diễn tả sự hồi sinh trong tâm hồn nhân vật của nhà văn Tô Hoài.  

II. Phân tích 

1. Cảm nhận vẻ đẹp của nhân vật Mị trong đoạn trích. 

a. Những yếu tố ngoại cảnh tác động tới sự hồi sinh của Mị:  

- Cảnh thiên nhiên Hồng Ngài bắt đầu vào xuân- cỏ gianh vàng ửng, gió rét dữ dội…; 

- Cảnh sinh hoạt của các làng Mèo đỏ với những chiếc váy hoa đem phơi ở các mỏm đá, tiếng trẻ con nô đùa  trước sân...  

- Đặc biệt là âm thanh tiếng sáo ở đầu núi rủ bạn đi chơi… 

b. Men rượu và tiếng sáo đã dẫn đến sự hồi sinh thực sự ở Mị.  

b.1. Mị lén lấy hũ rượu uống ực từng bát: 

- Nhà thống lí coi Mị chỉ như con trâu, con ngựa. Nhưng bằng hành động uống rượu này, Mị đã ý thức và tự khẳng định mình là một con người có quyền như mọi người trong nhà thống lí… 

- Cách uống rượu “ực” từng bát ấy là một dạng thức của sự phẫn đời, hận đời của một con người đã ý thức  sâu sắc bi kịch đời mình. 

- Cách uống rượu của Mị chứa đựng đầy sự phản kháng. Mị uống rượu như nuốt hờn, nuốt tủi, nén giận vào lòng. => Mị uống rượu mà như uống những cay đắng của phần đời đã qua và những khát khao của phần đời chưa tới.

- Men rượu và hơi xuân khiến người đàn bà không còn liên hệ gì với cuộc sống, không còn liên hệ gì với quá  khứ nay bỗng “lịm mặt ngồi đấy... nhưng lòng Mị đang sống về ngày trước”.  

b2. Song, có tác dụng nhiều nhất trong sự hồi sinh của Mị vẫn là tiếng sáo. 

- Khi tiếng sáo vọng lại, Mị không chỉ nghe mà còn hình dung rõ đôi lứa tình yêu qua tiếng sáo: “Ngoài đầu  núi lấp ló đã có tiếng ai thổi sáo rủ bạn đi chơi”.  

=> Điều đó chứng tỏ người đàn bà lâu nay dửng dưng, âm thầm giờ đây đã thoát khỏi trạng thái vô cảm, thờ ơ.

- Mị còn cảm nhận được sắc thái thiết tha, bồi hồi của tiếng sáo. Nhận ra sự rạo rực, đắm say của người thổi  sáo. Thậm chí Mị còn ngồi nhẩm thầm bài hát của người đang thổi. Bằng cách ấy Mị đã trở về với quá khứ.

- Tiếng sáo đã làm thức tỉnh con người tâm linh trong Mị. Mị nhớ lại kỉ niệm đẹp ngày xưa, uống rượu bên  bếp và thổi sáo, Mị thấy phơi phới trở lại, đột nhiên vui sướng như những đêm tết ngày trước.

- Tiếng sáo đã đưa Mị từ cõi quên về cõi nhớ. Đã dìu hồn Mị trở về với nỗi khao khát, yêu thương. Mị ý thức  được Mị vẫn trẻ lắm, Mị vẫn còn trẻ, Mị muốn đi chơi.  

b.3. Thế nhưng, bên cạnh cái khát khao, náo nức về sự tái sinh thì ở Mị vẫn đầy lo lắng, day dứt, tủi hờn về thân phận: lòng phơi phới mà vẫn theo quán tính, Mị bước vào buồng, ngồi xuống giường, trông ra cái cửa  sổ lỗ vuông mờ mờ trắng trắng.  

- Hình ảnh cái buồng kín chỉ có một cửa sổ, một lỗ vuông bằng bàn tay cứ trở đi trở lại trong tác phẩm đã tô  đậm thân phận nô lệ, tù nhân của Mị... 

- Khát vọng sống như ngọn lửa bùng cháy bao nhiêu thì Mị lại phẫn uất bấy nhiêu. Phẫn uất và đau khổ cho  thân phận và số phận trớ trêu đầy bi kịch: A Sử với Mị không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với nhau.

- Nhận thức được số phận bi kịch ấy chua xót đến mức Mị lại muốn chết để thoát khỏi cuộc sống đầy đọa, đau  khổ ở nhà thống lí: “Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay chứ không buồn nhớ lại nữa” 

 => Nghĩ đến cái chết là Mị đã phản kháng quyết liệt lại hoàn cảnh, không chấp nhận cuộc sống trâu ngựa này  nữa. Đó chính là khi sức sống tiềm tàng đã thức tỉnh… 

- Và rồi ngay trong lúc lòng đầy phẫn uất ấy, “tiếng sáo gọi bạn yêu vẫn lửng lơ bay ngoài đường”.  + Tiếng sáo của tình yêu tuổi trẻ lại thôi thúc Mị, dìu hồn Mị theo những đám chơi. 

+ Đến đây, khát vọng sống tự do, khát vọng tình yêu được đẩy lên đến cao độ trong Mị.

=> Tâm hồn Mị diễn biến rất phức tạp trong quá trình thức tỉnh, nổi loạn. Mị đang sống trong nghịch lí giữa  thân phận con dâu gạt nợ và niềm vui phơi phới muốn đi chơi Tết. 

b.4. Ý nghĩa của hình tượng Mị trong đoạn trích 

- Thông qua nhân vật Mị trong đoạn trích, nhà văn đã khám phá, ngợi ca những khao khát tình yêu, hạnh phúc  của con người 

- Thể hiện niềm tin vào sức sống của con người không bị hủy diệt.  

- Đồng thời lên án những thế lực tàn bạo chà đạp lên cuộc sống con người.  

- Chính những nội dung trên của đoạn trích đã góp phần đem đến cho Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài những  giá trị nhân đạo sâu sắc. 

2. Nhận xét sự tinh tế khi diễn tả sự hồi sinh trong tâm hồn nhân vật Mị của nhà văn Tô Hoài.

- Diễn biến tâm lí và hành động của Mị trong đêm tình mùa xuân của Mị được nhà văn khéo léo thể hiện bằng  nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, tự nhiên, ngôn ngữ biểu cảm.  

- Sự hồi sinh của tâm hồn nhân vật Mị được tác giả miêu tả tinh tế, rất phù hợp với tính cách của người con  gái Mông vốn giàu sức sống. 

- Nhà văn sử dụng nhiều yếu tố bên ngoài tác động vào nhân vật, được miêu tả rất tự nhiên như mùa xuân,  tiếng sáo gọi bạn tình, bữa cơm đón năm mới... Tất cả đã hoá thành những tiếng gọi đánh thức ý thức phản kháng lại cường quyền, đánh thức niềm khao khát một cuộc sống tự do và khao khát tình yêu của Mị. 

- Với sở trường phân tích tâm lí tinh tế, ngòi bút tác giả đã lách sâu vào đời sống nội tâm, phát hiện nét đẹp  và nét riêng của tính cách nhân vật Mị; diễn tả chiều sâu tâm hồn cùng những trạng thái đột biến trong tâm  trạng Mị. 

III. Kết luận 

- Khái quát lại vấn đề. 

- Giá trị nội dung, nghệ thuật.