“Hùng vĩ của Sông Đà không phải chỉ có thác đá. Mà nó còn là những cảnh đá bờ sông, dựng vách thành, mặt sông  chỗ ấy chỉ lúc đúng ngọ mới có mặt trời. Có vách đá thành chẹt lòng Sông Đà như một cái yết hầu. Đứng bên này  bờ nhẹ tay ném hòn đá qua bên kia vách. Có quãng con nai con hổ đã có lần vọt từ bờ này sang bờ kia. Ngồi trong  khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh, cảm thấy mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng  vọng lên một khung cửa sổ nào trên cái tầng nhà thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện. 

(…) Hình như khi mà ta đã quen đọc bản đồ sông núi, thì mỗi lúc ngồi tàu bay trên chiều cao mà nhìn xuống đất  nước Tổ quốc bao la, càng thấy quen thuộc với từng nét sông tãi ra trên đại dương đá lờ lờ bóng mây dưới chân  mình. Con Sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa  ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi mèo đốt nương xuân. Tôi đã nhìn say sưa làn mây mùa xuân bay  trên Sông Đà, tôi đã xuyên qua đám mây mùa thu mà nhìn xuống dòng nước Sông Đà. Mùa xuân, dòng sông xanh  ngọc bích, chứ nước Sông Đà không xanh màu xanh canh hến của sông Gâm, sông Lô. Mùa thu nước Sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa, lừ lừ cái màu đỏ giận dữ ở một người bất mãn, bưc bội gì mỗi độ thu về.” 

 (Người lái đò Sông Đà, Nguyễn Tuân, Ngữ văn lớp 12, Tập 1, NXB Giáo Dục Việt Nam, 2018)

Anh/Chị hãy cảm nhận về hình tượng dòng Sông Đà trong đoạn trích trên. Từ đó, nhận xét về nét độc đáo trong  phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân.

Phương pháp:  

- Phân tích (Phân tích đề để xác định thể loại, yêu cầu, phạm vi dẫn chứng). 

- Sử dụng các thao tác lập luận (phân tích, tổng hợp, bàn luận,…) để tạo lập một văn bản nghị luận văn học.

Cách giải: 

Yêu cầu hình thức: 

- Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng làm nghị luận văn học để tạo lập văn bản.

- Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết; không  mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp. 

Yêu cầu nội dung: 

I. Giới thiệu chung 

- Nguyễn Tuân là một cây bút tiêu biểu của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách nghệ thuật độc  đáo, tài hoa và uyên bác, các tác phẩm của Nguyễn Tuân luôn để lại ấn tượng khó quên trong lòng người đọc.

- Người lái đò Sông Đà được trích từ tập Tùy bút Sông Đà là kết quả của chuyến đi thực tế Nguyễn Tuân đến  với Tây Bắc. Tại đây, ông đã cảm nhận được thiên nhiên vừa dữ dội vừa trữ tình cùng với chất vàng mười  trong tâm hồn người dân nơi đây. 

- Khái quát vấn đề: Cảm nhận về hình tượng dòng sông Đà trong đoạn trích. Từ đó, nhận xét về nét độc đáo trong  phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân. 

II. Phân tích 

1. Phân tích đoạn trích - Hình tượng dòng sông Đà như một cá thể với 2 nét tính cách đối lập. * Hung bạo, dữ dội với cảnh đá bờ sông dựng vách thành 

+ Đá bờ sông “dựng vách thành”, cao vút, dựng đứng. Sử dụng nghệ thuật ẩn dụ những khối đá bờ sông được  Nguyễn Tuân ví như những thành trì kiên cố, kỳ vĩ, vững chãi và đầy rẫy sự nguy hiểm, bí ẩn, đe doạ trực chờ. 

+ Quãng sông còn hẹp đến nỗi như “một cái yết hầu” và “con nai, con hổ có lần vọt từ bờ sông này sang bờ kia”. “Mặt sông chỗ ấy chỉ đúng ngọ mới có mặt trời”. Các liên tưởng tưởng tượng xen lẫn với nghệ thuật so sánh giúp người đọc hình dung một cách sống động độ cao của vách đá, độ hẹp của lòng sông, độ xiết của  dòng chảy. 

+ Ngồi trong khoang thuyền đi qua khúc sông ấy “mùa hè cũng thấy lạnh” và có cảm tưởng như mình “đang  đứng ở một cái ngõ nào mà ngóng vọng lên cái cửa sổ trên cái tầng nhà thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện”.  Với các hình ảnh miêu tả bằng cảm giác và trí tưởng tượng Nguyễn Tuân đã tái hiện một khung cảnh rợn  ngợp, tắm tối, lạnh lẽo đến đáng sợ của thiên nhiên, 

=> Khúc sông ở quãng này tiềm ẩn những nguy hiểm đối với con người. 

* Sông Đà làm say đắm người đọc bởi vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng 

- Vẻ đẹp Đà giang được miêu tả qua nhiều điểm nhìn, nhiều góc cạnh, không gian và thời gian khác nhau. 

+ Từ trên cao nhìn xuống, con sông Đà uốn lượn, mềm mại như áng tóc của người con gái Tây Bắc bung nở hoa ban, hoa gạo. Hình ảnh so sánh giầu tính biểu cảm, tạo ấn tượng sâu sắc về dòng sông mềm mại, kiều  diễm, duyên dáng. 

+ Màu nước sông Đà biến đổi theo từng mùa khác nhau, mỗi mùa mang một vẻ đẹp độc đáo, riêng biệt: Mùa  xuân dòng sông “xanh ngọc bích”, mùa thu “lừ lừ chín đỏ”. Con sông như người thiếu nữ xinh đẹp, mơ mộng  đang tuổi xuân tràn đầy niềm kiêu hãnh nên tính cách đôi phần khó hiểu, thay đổi thất thường.  => Sông Đà biểu tượng cho vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc vừa hùng vĩ, dữ dội lại vừa thơ mộng trữ tình.  Qua đó ta cảm nhận được tình yêu , niềm tự hào tác giả dành cho thiên nhiên, cho quê hương, đất nước.

2. Nhận xét về nét độc đáo trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân. 

- Cảm nhận dòng sông dưới góc nhìn thẩm mĩ. 

- Ngôn ngữ tài hoa uyên bác đa dạng, biến ảo thần kì với những phép tu từ vô cùng sinh động : so sánh , nhân hóa,  cường điệu …  

- Vận dụng tri thức của nhiều ngành văn hóa nghệ thuật khác nhau để miêu tả hình tượng dòng sông – văn chương,  hội hoạ, điện ảnh, lịch sử, địa lý… 

III. Kết luận 

- Khái quát lại vấn đề. 

- Giá trị nội dung, nghệ thuật.